عربستان تا کجا باج می‌دهد

سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای رای الیوم نوشت، هوشمندی ایرانی‌ها در مهار هجمه سیاسی و اقتصادی آمریکا و موقعیت ضعیف عربستان درسایه بحرآن‌های متعددی که در مقطع اخیر با آن روبروست، منطقه را در شرف تحولات سیاسی تازه‌ای قرار داده است.

«عبد الباری عطوان»، سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای «رای الیوم» در بخش «سخن سردبیر» این روزنامه یادداشتی درباره وضعیت منطقه‌ای و بین‌المللی ضعیف عربستان در سایه بحرآن‌های متعددی که با آن مواجه شده است، منتشر کرد و از چرخش مواضع مقامات سعودی برای برون رفت از مشکلاتش سخن گفت.

در عنوان این یادداشت آمده است: «ایران و ترکیه بزرگ‌ترین برندگان جنایت ترور خاشقجی شدند، راهبرد آمریکا در خاورمیانه با افتی روبرو شده که کاستن از خسارات آن دشوار است. آیا آتش بس در یمن و دعوت از امیر قطر برای حضور در اجلاس سران شورای همکاری خلیج (فارس) در ریاض سرآغاز تغییر ریشه‌ای عربستان است؟».

نویسنده پاسخ داد: یک ماه‌و‌نیم پس از ترور جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی و تکه‌تکه و سپس ذوب شدن جسد وی در کنسولگری کشورش در استانبول، از نظر این‌که بخواهیم بگوییم چه طرفی از این اتفاق سود برده و چه طرفی زیان دیده می‌توان گفت که دو رقیب منطقه‌ای عربستان سعودی، یعنی ایران و ترکیه، بزرگ‌ترین برنده آن هستند و در شرایطی که شاهزاده محمد بن‌سلمان متهم به ایستادن در پشت این پرونده جنایی است، راهبرد آمریکا در خاورمیانه، بزرگ‌ترین بازنده این قضیه است.

به باور عطوان، مساله قابل توجه این‌که ایرانی که قرار بود هدف نهایی این راهبرد آمریکا باشد، راهبردی که با اعمال تحریم گرسنگی به ایران می‌خواهد مقدمه انقلابی داخلی یا حمله آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی به آنجا را فراهم کند تا نظام جمهوری اسلامی ر ا تغییر دهند، اما از زمان آغاز قضیه خاشقجی، ایران سکوت اختیار کرد تا جایی که این سکوت مورد تحسین برخی نویسندگان سعودی قرار گرفت.

وی افزود: ترور خاشقجی و جزئیات دردناک آن درست زمانی اتفاق افتاد که دولت ترامپ به دنبال تشکیل ائتلافی عربی سنی به رهبری عربستان و با عضویت شش کشور عربی حاشیه خلیج (فارس) و مصر و اردن بود و تنها سه روز قبل از آغاز تحریم‌ها علیه ایران اتفاق افتاد که منجر شد این گام راهبردی آمریکا در نطفه خفه شود.

نویسنده تصریح کرد: در حال حاضر وضعیت عربستان در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای به طور بی‌سابقه‌ای ضعیف است که این موضوع در موافقت سریع آن با پذیرش آتش‌بس و توقف جنگ در الحدیده یمن نمود داشت و این‌که عربستان در پاسخ به فشارهای آشکار آمریکا و مطابق با شروطی که در شرایط عادی و قبل از ترور خاشقجی به هیچ‌وجه حاضر به پذیرش آن نبود، از تلاش‌های جامعه بین‌الملل برای احیای مجدد فرآیند سیاسی به منظور دستیابی به راه حل بحران یمن حمایت کرد.

وی افزود: مساله‌ای مهم‌تر از پایان دادن به جنگ یمن این است که احتمالا مقامات عربستان همچنین تحت فشار آمریکا مجبور شوند به تحریم قطر پایان دهند، دشمن منطقه‌ای ریاض که در اول لیست دشمنان آن و بالاتر از ایران قرار دارد.

نویسنده تصریح کرد: بعید نیست که امتیازدهی سلطان‌‌نشین عمان از حق خود در میزبانی اجلاس ماه آتی سران شورای همکاری خلیج فارس به نفع ریاض طبق یک هماهنگی قبلی صورت گرفته تا فضای آشتی بین قطر و عربستان فراهم کند؛ چون شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی امیر قطر دعوتی رسمی از سوی عربستان برای حضور در اجلاس سران عرب دریافت کرده و بر حضور خود در این اجلاس تاکید کرده است، بخصوص که منابع متعددی از کشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) خبر دادند، کویت بار دیگر میانجی‌گری خود را بین قطر و عربستان از سر گرفته است.

عطوان تاکید کرد: عربستانی که از بحران‌های فعلی خود خسته شده است (ترور خاشقجی، جنگ یمن، تحریم قطر و مهار نفوذ ایران) قادر به رهبری ائتلاف عربی- سنی و مقابله با ایران و نفوذ سیاسی و نظامی آن در منطقه (عراق، سوریه، فلسطین و لبنان) حداقل در آینده قابل پیش بینی نیست.

رای الیوم آورده است: در مقابل ایرانی‌ها، حمله سیاسی و اقتصادی آمریکا و اسرائیل را تاکنون با هوشمندی قابل توجهی مدیریت کردند که این موضوع در ایجاد ائتلاف راهبردی ضد ناتوی عربی- سنی نمود داشت، ائتلافی که شامل چین، روسیه، هند، ترکیه علاوه بر کره شمالی و تا اندازه‌ای اروپاست و تحریم‌های آمریکا را در ایجاد جبهه داخلی یک‌پارچه‌ای از دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا برای دفاع از میهن خود و نه تنها نظام جمهوری اسلامی به‌کار گرفتند.

این روزنامه افزود: پمپاژ نفت ایران با قدرت به بازارهای طبیعی خود در چین، هند، ترکیه، ژاپن و اروپا ادامه دارد و سازمان اوپک هم برنامه دارد که تولید خود را قریب به 500 هزار بشکه در روز کاهش دهد تا قیمت بالای نفت حفظ شود، موضوعی که کاملا با همه خواسته‌های ترامپ در پایین آمدن قیمت نفت به منظور ادامه رشد اقتصاد کشورش و به طور کلی غربی‌ها در تعارض است.

عطوان گفت: در بسیاری از موارد عربستان حقوق بشر را زیر پا می‌گذارد که از طرف جامعه بین‌الملل کمتر به آن پرداخته می‌شود.

وی در ادامه افزود؛ بحران حل نشده عربستان سعودی مربوط به روابط پرتنش آن با شریک اصلیش در جنگ یمن، جبهه تحریم قطر و جنگ علیه ایران، یعنی امارات عربی متحده است و سه منبع عربی هم طی هفته‌های اخیر وخامت این رابطه بحرانی را تایید کردند، چون حالا دیگر عربستان متوجه شده که خود را درگیر دو بحران کرد که نخست وحدت ارضی این کشور را و دوم وجهه بین‌المللی آن را تهدید می‌کند، علاوه بر این‌که در وهله سوم، هزینه‌های سنگین مالی و نظامی بر آن تحمیل کرد و این دو بحران، جنگ یمن و ترور خاشقجی است.

نویسنده ادامه داد: در خصوص ترور خاشقجی، دولت ترکیه با درز غیرمنتظره اطلاعاتی محرمانه علیه امارات این کشور و محمد دحلان، مشاور شیخ محمد بن زاید را به دست داشتن در این جنایت متهم کرد و گفت که تیمی از کارشناسان اماراتی را از بیروت به استانبول فرستاده تا اسناد و مدارک ترور خاشقجی را مخفی کنند؛ این اطلاعات را روزنامه «ینی شفق» ترکیه که بسیار به رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نزدیک است منتشر کرد که درستی بسیاری از اطلاعات محرمانه‌ای که توسط این روزنامه درباره خاشقجی منتشر شده، ثابت شده است.

رسوایی شکنجه خبرنگاران

موضوع دیگری که اخیرا عربستان را تحت فشار قرار داده، خبری است که در روزهای اخیر رسانه‌ها منتشر کردند مبنی بر اینکه حقوق بشر از سوی عربستان در آن نادیده گرفته شد؛ که طبق نوشته روزنامه فرانسوی لوموند، ۹ زندانی زن که از فعالان زن حوزه حقوق بشر هستند در زندآن‌های عربستان سعودی به شکل فجیعی تحت شکنجه قرار گرفته‌اند.

این روزنامه در این رابطه نوشت: فعالان زن بازداشت شده در عربستان سعودی که بازداشت آن‌ها در اواسط سال جاری میلادی و همزمان با لغو ممنوعیت‌ رانندگی زنان در این کشور انجام شد، در داخل زندان‌های عربستان تحت شکنجه قرار گرفته‌اند و دست کم یکی از آن‌ها قربانی تعرض جنسی شده است. طبق نوشته لوموند، سه منبع از نزدیکان این زنان بازداشت شده اعلام کردند: ریاض آن‌ها را به اتهام جاسوسی بازداشت کرده است.

این روزنامه فرانسوی در ادامه به نقل از یک منبع که از مسائل حقوق بشر در عربستان سعودی مطلع است، نوشت: آنچه رخ داده بی‌سابقه بوده است. زنان بازداشت شده پیش از این در زندان‌های عربستان سعودی با مواردی مانند محرومیت از داشتن وکیل مدافع، دارو و یا ملاقات مواجه بودند، اما این‌بار اقدامات خصمانه‌ای انجام شده که تا امروز بی‌سابقه بوده‌اند. آن‌ها در چند ماه اول بازداشت‌شان شلاق خورده و از شوک الکتریکی علیه آن‌ها استفاده شده است. همچنین ما مطلع شدیم، دست کم یکی از آن‌ها با رفتارهای ناشایست دارای ابعاد جنسی مواجه شده و در نتیجه آن بارها اقدام به خودکشی کرده است.

این روزنامه فرانسوی تاکید کرد: افشای شکنجه فعالان زن در زندان‌های عربستان سعودی با شلاق و شوک‌های الکتریکی می‌تواند منجر به وخامت اوضاع برای عربستان سعودی در سطح جهان و تخریب چهره‌ این کشور در پی پرونده قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد عربستان سعودی شود؛ پرونده‌ای که از طرف آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سی آی ای) و بیشتر کسانی که از مسائل عربستان سعودی مطلع هستند به محمد بن‌سلمان ولیعهد این کشور نسبت داده می‌شود.

عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای به نقل از سه نفر گزارش داد: برخی فعالان بازداشت شده در عربستان سعودی مورد شکنجه قرار می‌گیرند به‌طوری که دیگر قادر به راه رفتن یا ایستادن نیستند. همچنین برخی از آن‌ها مورد تعرض جنسی قرار گرفته‌اند.

لین معلوف، مدیر پژوهش‌های خاورمیانه این سازمان گفت: تنها چند هفته پس از قتل وحشیانه جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان سعودی در شهر استانبول این گزارش‌های تکان‌دهنده افشا شد که اگر درست باشند حاکی از افزایش موارد نقض حقوق بشر توسط مسؤولان عربستانی هستند.

بازداشت‌هایی که در ماه مه (اردیبهشت) در عربستان سعودی انجام شدند در پی بازداشت چهره‌های مذهبی، اندیشمندان و فعالان این کشور در سپتامبر (مهر ماه) ۲۰۱۷ هستند که با هدف خاموش کردن صدای مخالفان احتمالی محمد بن سلمان حاکم دوفاکتوی عربستان سعودی انجام شده‌اند. عفو بین‌الملل روز سه‌شنبه (28 آبان ماه) عربستان سعودی را به نقض حقوق فعالان در این کشور از جمله برخی زنان مدافع حقوق بشر متهم کرد که از ماه مه (اردیبهشت) در زندان‌های این کشور مورد شکنجه و تعرض جنسی قرار گرفته‌اند.

تا این لحظه دفتر ارتباطات دولت عربستان سعودی واکنشی نسبت به این گزارش‌ها نداشته است. ریاض پیش از این، حجم شکنجه علیه زندانیان این کشور را انکار و اعلام کرده بود.

از طرف دیگر مطبوعات‌ جهانی در پی رفتارهای ضد حقوق بشری عربستان سکوت نکرده‌اند، از جمله روزنامه «نیویورک تایمز» که برای نخستین‌بار در تاریخ خود با رقیب خود «واشنگتن پست» در دشمنی با عربستان متحد شدند و شاهزاده بن‌سلمان را متهم می‌کنند که دستور قتل خاشقجی را صادر کرده است، در پایان تحلیلی که سه روز قبل درباره عربستان منتشر کرد گفت: پس از انتشار جزئیات وحشتناک قتل خاشقجی، عربستان در دید بیشتر ملت‌های عرب خطرناک‌تر از ایران است و بسیاری از روزنامه‌های عربی بخصوص در کشورهای اتحادیه مغرب عربی با انتشار درخواست‌ها و مقاله‌هایی خواهان تحریم حج و سفر به حرمین شریفین هستند.

رای الیوم نوشت: ما تصور نمی‌کنیم مساله ترور خاشقجی و پیامدهای سیاسی و رسانه ای آن از صدر اخبار و عناوین روزنامه‌های اصلی دنیا پایین رود، کما اینکه ما قطعا مطمئنیم که به راه افتادن کمپین‌هایی در درخواست از گردشگران سعودی برای تحریم ترکیه یا تشدید حملات علیه منتقدان عربستان و سیاست‌های آن در شبکه‌های اجتماعی تاثیرگذار نیست؛ چون از دید ما راه حل بحران‌های عربستان در تجدید نظر این کشور در همه سیاست‌هایی است که این کشور را به وضعیت ناخوشایندی کنونی رسانده است، از جنایت معامله قرن برای نابودی مساله فلسطین تا قتل خاشقجی و شیوه آشفته برخورد با پیامدهای آن یا ورود به جنگ یمن تا احضار تحقیر آمیز سعد الحریری و افزایش موج عادی سازی محرمانه با اسرائیل و دشمنی جامعه عربی و فلسطینی از عربستان را به همراه داشت.

این روزنامه در پایان آورده است: ما شک نداریم که در داخل خاندان حاکم سعودی یا بیرون آن افراد دوراندیش، خردمند و با تجربه‌ای هستند که می‌توانند در این تجدید نظرهای مطلوب به شیوه ای علمی و کارآمد ورود کنند، البته اگر تصمیم به کمک گرفتن از آن‌ها شود، چون به حاشیه راندن آن‌ها یکی از دلایل اصلی همین وخامت بحرآن‌های عربستان و رسیدن این کشور به وضعیت کنونی است.