بازی دوگانه مقتدی؛ اعتراض و سپس یارکشی

فرشاد گلزاری

 روز یکشنبه 18 مهرماه سال جاری شاهد برگزاری انتخابات پیش از موعد پارلمانی در عراق بودیم. قرار بر این بود که این انتخابات سال آینده برگزار شود اما به دلیل مشکلات سیاسی و همچنین تشدید چالش‌های امنیتی و اقتصادی این انتخابات زودتر از موعد خود برگزار شد. اینکه چرا انتخابات پارلمانی عراق یکسال زودتر برگزار شد دلایل مختلف و متفاوتی دارد، اما در وضعیت فعلی و به خصوص پس از اعتراضات گسترده به نتایج، آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد در وهله نخست سرنوشت آرای شمارش شده و سپس وضعیت بازیگران مطرح این رویداد سیاسی به خصوص رهبر جریان صدر است که این روزها اظهاراتش سر و صدای زیادی به پا کرده است. همه به یاد دارند که در همان زمانی که قرار بود انتخابات برگزار شود، عده‌ای از جریان‌های سیاسی عراق به نحوه برگزاری آن اعتراض داشتند. این اعتراض‌ها از سوی جریان‌های شیعی عراق بیشتر بود و آنها معتقد بودند که سیستم اثر انگشتی (بایومتریک) به راحتی می‌تواند موجب اعمال تقلب در روند اخذ آرا شود. برخی دیگر معتقد بودند که اگر قرار است آرا به صورت بایومتریک اخذ شود، باید تمام استان‌های عراق از این روند تبعیت کنند؛ ولی بحث اصلی این نبود. مساله اصلی که باید به آن توجه شود این است که بخشی از شخصیت‌های اصلی جریان شیعیان عراق موضوعی را در مورد سِرورِ متعلق به آرای اخذ شده توسط سیستم بایومتریک مطرح کرده و نگران سرقت و دستکاری نتایج انتخابات شده بودند. آنها می‌گفتند بر اساس اسنادی که در دست دارند سیستمِ مادرِ این مکانیزم در خارج از عراق قرار دارد و به همین دلیل به راحتی اعمال نفوذ در نتایج را میسر می‌سازد. با این وجود در جریان مقابل یعنی در قوه مجریه عراق که هدایت آن فعلاً در دست مصطفی الکاظمی قرار دارد، اوضاع دقیقاً 180 درجه برعکس پیش می‌رود. تیم او و تمام کسانی که در روند برگزاری انتخابات پارلمانی اخیر حضور داشته و دارند، به صورت محکم بر سر مواضع خود ایستاده‌اند و معتقدند که هیچ اتفاقی در روند برگزاری رخ نداده و حتی یک رأی هم جابه‌جا نشده است. به هر ترتیب این روند به جایی رسید که دو هفته پیش معترضان که غالباً از جریان‌های شیعی و بعضاً وابسته به شاخه‌های سازمان حشدالشعبی بودند، به منطقه سبز عراق (منطقه الخضرا) آمدند و چندین روز علیه نتایج انتخابات عراق اعتراض کردند. این اعتراض‌ها در نهایت با ورود نظامیان به میدان وارد فاز خشونتی شد و در این میان یک گروه ناشناس معاون یکی از تیپ‌های حشدالشعبی را در میان جمعیت ترور کردند. همین موضوع باعث شد تا آشفتگی در بدنه سیاسی و اجتماعی عراق دوچندان شود و درنهایت اوضاع به سمتی رفته که برخی جریان‌ها خبر از تغییر نتایج انتخابات عراق می‌دهند. در این راستا روز گذشته (دوشنبه) هادی العامری، رئیس ائتلاف الفتح عراق در دیدار با هیئتی از جبهه ترکمان به ریاست حسن توران در بغداد اعلام کرد که تصمیمات هیأت قضایی درباره باطل کردن آرای برخی حوزه‌ها که ساعت شش عصر بسته نشده بودند به ابطال آرای بیش از ۶۰۰۰ حوزه انتخابی منجر می‌شود. همچنین آرای حدود ۴۰۰۰ حوزه به دلیل وجود اثر انگشت‌های تکراری باطل شده‌اند و این یعنی آرای ۱۰۰۰۰ حوزه از مجموع ۵۵ هزار حوزه باطل خواهد شد. عامری در بخش دیگری از سخنان خود اعلام کرد که این میزان، آرای ۱۸ درصد از حوزه‌های رأی‌گیری است و می‌تواند تغییر اساسی در نتایج انتخابات ایجاد کند. اینکه تا چه حد برآوردهای رهبر ائتلاف فتح عراق درست باشد معلوم نیست؛ اما واقعیت این است که در بغداد بسیاری از جریان‌های سیاسی به هیچ وجه از مواضع خود در مورد ابطال تمام یا قسمتی از نتایج انتخابات کوتاه نمی‌آیند و این می‌تواند به نوعی باعث ایجاد یک درگیری سیاسی و تشدید آن در عراق شود.

صدر به دنبال این است که بتواند با اهل تسنن و کردها برای دولت آینده ائتلاف تشکیل دهد، اما موضوع این است که آنها هم به خوبی می‌دانند که او به هیچ عنوان ثبات سیاسی و شخصیتی ندارد و هر روز از یک سو به سوی دیگر میل می‌کند

موج‌سواری مقتدی صدر

تیم الکاظمی و تمام کسانی که در روند برگزاری انتخابات پارلمانی اخیر حضور داشته و دارند، به صورت محکم بر سر مواضع خود ایستاده‌اند و معتقدند که هیچ اتفاقی در روند برگزاری رخ نداده و حتی یک رأی هم جابجا نشده است.

در میان این روند پرآشوب و نفس‌گیر، مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق در حال تامین منافع خود بر اساس سناریوی مدنظرش است. او قبل از برگزاری انتخابات پارلمانی اعلام کرد که قرار نیست در این انتخابات حضور داشته باشد و اساساً جریان منتسب به خودش را برای حضور در این روند بازداشته بود. اما در نهایت وارد عرصه انتخابات زرودهنگام پارلمانی شد و به همه فهماند که نباید قول و قرارهای سیاسی‌اش را جدی گرفت. بخش اعظمی از رفتار عجیب سیاسی صدر را باید بعد از اعلام نتایج انتخابات موردتوجه قرار داد. جریان منتسب به او که حالا حدود 72 کرسی از پارلمان را در دست دارد به خوبی نشان داد که طیف گسترده‌ای از عراقی‌ها را با خود همراه دارد و اساساً پایگاه اجتماعی قوی‌تری نسبت به دیگر احزاب تشکیل داده اما آنچه که وی را به سیبل انتقادهای این روزها تبدیل کرده، مواضع اخیرش در مورد حشدالشعبی و احتمال تغییر نتایج انتخابات است. صدر چند روز پیش و در کمال ناباوری با ادعای وجود نیروهای بی‌انضباط در سازمان حشدالشعبی تأکید کرد که گروه‌های بی‌انضباط باید فوراً منحل شوند و سلاحشان را به دولت تحویل دهند. او یک روز پس از آنکه خواستار انحلال گروه‌های مسلحی که به زعم او بی‌انضباط هستند شده بود در حساب توئیتری خود اعلام کرد که دستور انحلال تیپ «الیوم الموعود» را صادر و برای نشان دادن حسن نیت تمامی مقرهای آن را بسته است. اینکه چرا مقتدی صدر دست به چنین اقدامی زد و به نوعی فرار رو به جلو انجام داد، موضوعی است که به خوبی نشان می‌دهد صدر مجدداً در حال جناح‌بندی خاص خود در عراق است. دلیل این اقدام هم کاملاً مشخص است؛ او بخش اعظمی از آرای انتخاباتی را در دست دارد و در حال مانور سیاسی به نفع خود است. صدر به دنبال این است که بتواند با اهل تسنن و کردها برای دولت آینده ائتلاف تشکیل دهد؛ اما موضوع این است که آنها هم به خوبی می‌دانند که مقتدی صدر به هیچ عنوان ثبات سیاسی و شخصیتی ندارد و هر روز از یک سو به سوی دیگر میل می‌کند. او با تمام اوصاف یکی از معترضان اصلی تغییر نتایج انتخابات پارلمانی اخیر است؛ به گونه‌ای که روز گذشته (دوشنبه) و تنها چند روز مانده به اعلام نتایج نهایی انتخابات پارلمانی، نسبت به هرگونه تلاش برای تغییر نتایج انتخابات هشدار داد و اعلام کرد که «همه فشارهای سیاسی و امنیتی که کمیسیون انتخابات از روز اول کار تا به امروز بر آن وارد شده است را محکوم می‌کنیم.» این موضع صدر به عنوان پیروز میدان انتخابات شاید قابل‌هضم باشد، اما واقعیت این است که او بازی یک بام و دوهوای خود را به گونه‌ای طرح و اجرایی کرده که بتواند در نهایت تمام اوضاع را به نفع خود تغییر دهد یا همین روند را برای تامین منافعش حفظ کند.