شعارهایی که حال زمین را خوب نمی‌کند

فرشاد گلزاری

 بیست و ششمین اجلاس آب و هوایی سازمان ملل متحد موسوم به «کاپ 26» از روز یک‌شنبه (۹ آبان ماه) با حضور هزاران تن از رهبران و نمایندگان ۲۰۰ کشور جهان در شهر گلاسکوی اسکاتلند فعالیت خود را آغاز کرده است. بر اساس دستور کاری که از قبل مشخص شده، در این نشست که به دلیل شیوع ویروس کرونا برگزاری آن یک سال به تعویق افتاده بود، مهم‌ترین مسائل و چالش‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط زیستی مورد بحث و تبادل نظر شرکت‌کنندگان قرار می‌گیرد. حدود شش روز پیش و قبل از برگزاری این اجلاس، سازمان ملل متحد بار دیگر و برای چندمین بار در خصوص بالا رفتن غلظت گازهای گلخانه‌ای که از عوامل اصلی گرمایش زمین به شمار می‌رود، هشدار داد. از سوی دیگر سازمان ملل متحد در حالی زنگ هشدار را در این خصوص به صدا درآورده که بنا به گزارش‌ نهاد‌های زیرمجموعه این سازمان، غلظت گازهای گلخانه‌ای در سال گذشته رکوردی تازه از خود به ثبت رسانده است. سازمان جهانی هواشناسی هم که تحت مدیریت و نظارت سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده که غلظت سه گاز اصلی گلخانه‌ای که به گرمایش جو زمین دامن می‌زند در سال ۲۰۲۰ به بالاترین میزان خود رسید و رکوردی تازه از خود به جای گذاشت. به موجب این گزارش، میزان افزایش سالانه غلظت گاز دی‌اکسید کربن( (CO2، متان و اکسید نیتروژن نیز در سال گذشته از حد میانگین دوره 9 ساله ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ فراتر رفته است. پیه‌تری تالاس، مدیر کل سازمان جهانی هواشناسی در این زمینه اعلام کرده که با روند کنونی افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای، دمای هوا در پایان قرن بسیار بیشتر از اهداف تعیین شده در توافقنامه اقلیمی پاریس افزایش خواهد یافت و به ۱.۵ تا ۲ درجه سانتیگراد بیشتر از میزان ثبت شده در سال‌های پیش از انقلاب صنعتی خواهد رسید؛ اما سوال اصلی این است که چرا زمین به این درد دچار شده و اساساً ریشه این گزارش‌ها چیست؟ در پاسخ به این پرسش باید متوجه بود که میل کشورهای صنعتی به افزایش موقعیت و جایگاه خود بعلاوه کسب منافع مالی از پیشرفت در صنعت موضوعی است که هیچکس نمی‌تواند آن را انکار کند و تبعات این موضوع حالا دامنگیر تمام جهان شده است. بسیاری از منتقدان به صراحت می‌گویند که گرمایش زمین صرفاً یک موضوع انفرادی نیست، بلکه جلوگیری از این امر بعلاوه مقابله با تولید گازهای گلخانه‌ای را باید یک امر جمعی به حساب آورد. این طیف معتقدند که اگر می‌خواهیم با گرمایش زمین و تولید گاز‌های گلخانه‌ای مقابله کنیم باید یک اراده جمعی در مقیاس جهانی را در دستور کار قرار دهیم، اما مساله دیگری که در این میان به آن توجه نمی‌شود، پاندمی کرونا است. شاید برخی‌ها پاندمی کرونا را بی‌ارتباط با این مساله بدانند اما واقعیت امر این است که پاندمی کووید 19 بر موضوع گرمایش زمین و انتشار گازهای گلخانه‌ای تأثیرگذار است. اگرچه بسیاری معتقدند کندی روند اقتصاد جهانی حاصل از همه‌گیری بیماری کرونا تاثیر محسوس و قابل توجهی بر کاهش سطح و غلظت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر داشته است، اما نکته اینجاست که خطر سقوط اقتصاد بسیاری از کشورهای جهان در این مدت، باعث شده تا بسیاری از کارخانه‌ها و کمپانی‌ها برای جلوگیری از زیان‌های خود، به سرعت دست به تولید بزنند که این به معنای تولید بیشتر گازهای گلخانه‌ای و بهره‌کشی از کارگران است.

اگرچه بسیاری معتقدند کندی روند اقتصاد جهانی حاصل از همه‌گیری کرونا تاثیر قابل‌توجهی بر کاهش سطح و غلظت گازهای گلخانه‌ای داشته است، اما نکته اینجاست که خطر سقوط اقتصاد، باعث شده تا بسیاری از کارخانه‌ها برای جلوگیری از زیان‌ خود، به سرعت دست به تولید بزنند

اجلاسی که سیاسی شد!  

شعارها و وعده‌هایی که در مورد کاهش گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین از سوی سیاستمداران در مجامع مختلف و از جمله  «کاپ 26» داده می‌شود، اساساً نه تنها حال زمین را خوب نمی‌کند، بلکه به رقابت‌های اقتصادی و سیاسی بیش از گذشته دامن می‌زند

همه بر این عقیده هستند که اجلاس آب و هوایی سازمان ملل متحد صرفاً یک نشست و گردهمایی غیر سیاسی است، اما معمولا اوضاع به‌گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد. در سال ۱۹۹۷میلادی آنچه که قبلاً فقط یک مساله علمی بود، به موضوع تبدیل شد که بر منافع سیاسی و اقتصادی تاثیر داشت و در آنجا اختلافات شروع شد. این موضوع به ویژه در آمریکا موجی از فعالیت‌ها را از سوی شرکت‌ها و افراد مختلف فعال در بخش‌های نفت وگاز و زغال سنگ برانگیخت که هدف از آن جلوگیری از محدودیت مصرف سوخت فسیلی بود. آنها تلاش کردند دیدگاه‌های فرهنگی را با سرمایه‌گذاری در دانشگاه‌ها و اندیشکده‌ها و کمک به کمپین‌های سیاسی تغییر دهند. در همین راستا یک مثال ساده نشان می‌دهد که زمین در حال قربانی شدن توسط عقاید سیاسی است. سال گذشته (2020) تحقیقات مرکز پیو نشان داد که هر چند ۷۲ درصد دموکرات‌ها و آمریکایی‌های دارای گرایش‌های دموکراتیک معتقدند که فعالیت‌های انسانی در تغییرات آب و هوایی نقش دارد، اما در مقابل فقط ۲۲ درصد از جمهوریخواهان و افرادی که به این حزب گرایش دارند، چنین نظری را تایید کردند. جمهوریخواهانی که سقط جنین را یک مساله ایدئولوژیک می‌دانند و کسانی که دست به این کار می‌زنند را در حکم دشمن خدا می‌پندارند، عملاً به دنبال آن هستند تا به هر طریقی که می‌توانند، با شعارهای خود جمعیت آمریکا را زیاد کنند و در این مسیر با حمایت از کارخانه‌های اسلحه‌سازی سعی دارند تا بیشترین منافع را برای خود به ثبت برسانند. در همین راستا روزنامه فایننشال‌تایمز در تحلیلی به نقش باورهای فرهنگ سیاسی، سیاست و رسانه‌ها در بحران آب و هوایی اشاره کرد که نشان می‌دهد رسانه‌ها در دامن زدن به این موضوع و یا وارونه نشان دادن خطرات نقش بسزایی دارند. اما دلایل سیاسی شدن اجلاس تغییرات آب و هوایی صرفاً به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه رهبران جهان هم علناً در دامن زدن به این موضوع نقش مستقیم و بسزایی دارند. نمونه بارز این مساله را می‌توان رئیس جمهوری ترکیه دانست. رجب طیب اردوغان در هواپیمای خود در زمان عزیمت از رم به آنکارا به خبرنگاران گفت پس از اینکه بریتانیا نتوانست درخواست‌های امنیتی ترکیه را برآورده کند، از شرکت در کنفرانس آب و هوای  گلاسکو صرف‌نظر کرده است. بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا هم که میزبان نشست بین‌المللی تغییرات آب و هوایی گلاسکو به شمار می‌آید، هشدار داده است که امید کافی برای موفقیت وجود نداشته و این اجلاس در معرض خطر جدی شکست قرار دارد. از سوی دیگر همزمان با برگزاری کنفرانس تغییرات آب و هوایی گلاسکو، هزاران معترض در مقابل مقر عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر در ادینبورگ، پایتخت اسکاتلند تجمع کردند و او را دیکتاتور خواندند. جالب‌تر آنکه طالبان هم برای اینکه از قافله جا نماند و خود را یک جریان متفاوت از قبل به دنیا نشان دهد، خواستار کمک‌های بین‌المللی برای اجرای پروژه‌های محیط زیستی در افغانستان شده است. این اقدامات و مواضع به خوبی نشان می‌دهد شعارها و وعده‌هایی که در مورد کاهش گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین از سوی سیاستمداران داده می‌شود، اساساً نه تنها حال زمین را خوب نمی‌کند بلکه رقابت‌ها را بیش از گذشته دامن می‌زند.