مداخله‌جویی خونبار در سایة سکوت سهمگین جامعه جهانی

فرشاد گلزاری

 از زمان ورود طالبان به کابل همیشه این پرسش مطرح بود که چه بر سر آینده این کشور می‌آید؟ بسیاری از رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای طی این مدت سعی کردند به هر ترتیب که شده اوضاع را به سمت و سویی هدایت کنند که بتوانند در این میان دو مورد را به صورت مشخص به افکار عمومی مخابره کنند. نکته اول این بود که رسانه‌های اروپایی و در رأس آنها رسانه‌های بریتانیا سعی کردند به نوعی افکار عمومی را هدایت کنند که یک جو رعب و وحشت پس از استقرار طالبان در کابل به جهان تزریق شود که محوریت آن هم بحث تخلیه فرودگاه کابل بود. زمانی که تصاویری از این فرودگاه منتشر شد، پروژه دوم باید عملیاتی می‌شد که آن هم رگبار اظهارنظرها، محکوم کردن‌ها، ابراز نگرانی و در نهایت خط و نشان‌های ریز و درشت بود. این دو مورد به صورتی توسط رسانه‌ها و مطبوعات برجسته شد که اوضاع و احوال به سمتی رفت که یکباره داعش با انجام سه عملیات انتحاری ورق را به نفع ایالات متحده برگرداند. اینکه این عملیات‌ها چه ربطی به آمریکا داشت و چه منافعی را تامین کرد، موضوعی است که باید آن را در تحولات پس از فرو نشستن غبارها در فرودگاه کابل بررسی کرد. زمانی که داعش دست به چنین اقدامی زد و صدها نفر را به خاک و خون کشید، عملاً یک سکوت مهندسی شده به همراه ترس و واهمه در سراسر کابل حاکم شد و غربی‌ها آخرین نفرات و نیروهای خود را از فرودگاه حامد کرزی و از افغانستان خارج کردند. این اقدام باعث شد تا همه چیز بر این محور استوار شود که دیگر خارجی‌ها از افغانستان خارج شده‌اند و از این پس مردم می‌مانند و طالبان. اما آنچه در این میان توسط غربی‌ها حل و فصل نشد و حتی نخواستند بیش از حد به آن توجه کنند، پرونده پنجشیر بود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که یکی از دلایل غربی‌ها برای تعجیل در خروجشان از افغانستان مساله تقابل جبهه مقاومت ملی افغانستان به رهبری احمد مسعود و طالبان بود؛ چراکه به غیر از فرانسه که در پشت پرده از سال‌ها پیش با این جناح در ارتباط بود، هیچکدام از کشورهای غربی نمی‌خواستند مجدداً به خاطر یک درگیری دیگر نیروهای خود را در کشوری نگه دارند که به غیر از طالبان، حالا میزبان کادر مرکزی القاعده و اطرافیان بن‌لادن است که این موضوع هم البته تحلیل خاص خود را می‌طلبد. واقعیت این است که پیشروی طالبان در افغانستان به حدی سریع بود که گمان می‌رود به غیر از پنتاگون و اشرف غنی، هیچکدام از جریانات داخل افغانستان و حتی سران طالبان هم نمی‌توانستند پیش‌بینی کنند که چه اتفاقی رخ می‌دهد؛ چه برسد به کشورهای اروپایی و شرکای آمریکا که حالا علیه آن لب به سخن گشوده‌اند.

پس از انتشار پیام احمد مسعود در مورد حمایت پاکستان از حملات طالبان در پنجشیر یکباره فیلمی از پرواز یک فروند جنگنده پاکستان بر فراز دره پنجشیر منتشر شد که می‌توان آن را تایید سخنان فرمانده نیروهای جبهه مقاومت ملی افغانستان دانست

تنها کسی که دیروز در مورد وضعیت افغانستان لب به سخت گشود آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان بود، اما او هم هیچ اشاره‌ای به درگیری‌های پنجشیر یا ورود پاکستان به این پرونده نکرد، بلکه صرفاً خواهان گفت‌وگو با طالبان برای تداوم عملیات تخلیه از افغانستان شد!

طالبان در پنجشیر؟!

فارغ از این مسائل باید توجه داشت که چندی پیش مسئول واحد اطلاعات ارتش پاکستان (ISI) به صورت علنی به کابل سفر کرد و بسیاری از تحلیلگران به صورت خوشبینانه این سفر را خنثی و یک رویداد عادی تلقی کردند. اما روز گذشته (دوشنبه) که پهپادهای ارتش پاکستان اقدام به بمباران پنجشیر کردند، یکباره تمام تحلیل‌ها غلط از آب درآمد. چند ساعت بعد ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان در کنفرانسی خبری در شهر کابل اعلام کرد که عناصر این گروه موفق به تصرف پنجشیر شده‌اند. بی.بی.سی به نقل از این سخنگوی طالبان اعلام کرد که دره پنجشیر به صورت کامل پاکسازی شده است. به موازات این اظهارات، علی میثم نظری، سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان به رسانه‌های داخلی و خارجی اعلام کرد که مقاومت هنوز ادامه دارد و ادعای طالبان برای تصرف کامل پنجشیر صحت ندارد. کمی بعد دوباره ذبیح‌الله مجاهد برای آرام کردن جو روانی در داخل افغانستان به مردم پنجشیر اطمینان داد که با آنها برخورد تبعیض‌آمیز نخواهد شد ولی این پایان ماجرا نبود. در حوالی ظهر روز گذشته (دوشنبه) تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که جنگجویان طالبان را در مقابل ساختمان استانداری ولایت پنجشیر نشان می‌داد و باز هم طالبان اعلام کرد که پنجشیر را تسخیر کرده است. ساعاتی بعد اما احمد مسعود، رهبر مقاومت ملی پنجشیر در توییتی اعلام کرد که طالبان قدرت کافی برای رقابت با ما را ندارد و ارتش پاکستان به صورت مستقیم با آنها همکاری می‌کند. او در ادامه توئیت خود نوشت که «طالبان با ما نمی‌جنگد اما ارتش پاکستان و آی.اس.آی (واحد اطلاعات ارتش پاکستان) آنها را هدایت می‌کند. هنوز از این پیام مسعود چند ساعتی نگذشته بود که یکباره فیلمی از پرواز یک فروند جنگنده پاکستان بر فراز دره پنجشیر منتشر شد که می‌توان آن را تایید سخنان احمد مسعود دانست. پس از آن مجدداً احمد مسعود در صفحه توییتر خود تصویری از یک جنگنده ساقط شده را منتشر کرد که به اذعان وی متعلق به پاکستان بوده است. اینکه این خبر تا چه حد صحت دارد و این جنگنده با چه سلاحی سرنگون شده مشخص نیست اما آنچه در این میان واضح به نظر می‌رسد این است که حالا به خوبی می‌توان فهمید که مسئول واحد اطلاعات ارتش پاکستان برای چه وارد کابل شده بود. بر اساس داده‌های رسانه‌ای موجود و آنچه که ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفته است، نیروهای جبهه مقاومت در پنجشیر هنگامی که طالبان خواستار مذاکره با آنان شده بودند پاسخ منفی داده بودند اما مساله اینجاست که باز هم این موضوع نمی‌تواند اقدامات اسلام‌آباد را پوشش بدهد یا آن را به حاشیه هدایت کند. تاسف‌بار‌تر از این مسائل سکوت جامعه جهانی است. تنها کسی که در مورد وضعیت افغانستان لب به سخت گشود آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان بود، اما او هم هیچ اشاره‌ای به درگیری‌های پنجشیر یا ورود پاکستان به این پرونده نکرد؛ بلکه صرفاً خواهان گفت‌وگو با طالبان برای تداوم عملیات تخلیه از افغانستان شد! از سوی دیگر گزارش شده که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا برای تشکر از همکاری مقامات قطر راهی دوحه شده و لوید آستین، وزیر دفاع این کشور هم برای قدردانی از متحدان بابت کمکشان به عملیات خروج از افغانستان به منطقه خلیج فارس سفر کرد. این تحولات در حالی از نظر می‌گذرد که مقام‌های فرودگاهی افغانستان اعلام کردند، دستکم چهار فروند هواپیما حامل صدها پناهجوی افغان که قرار بود از این کشور خارج شوند نتوانسته‌اند برای چندین روز پرواز کنند و دلیلش دستور طالبان برای ممانعت از خروج است. حال سوال اصلی و بزرگتر که بی‌پاسخ می‌ماند این است که چه سناریویی در حال پیاده‌سازی است که هیچ کشوری به خودش زحمت نداده پیگیر دلیل چراغ سبز پاکستان به طالبان برای تصرف پنجشیر شود؟!