تازیانه لوکاشنکو بر زمین و آسمان

فرشاد گلزاری

 به صورت کلی خط مشی کشورهایی که نظام سیاسی آنها عموماً از توتالیتاریسم پیروی می‌کنند، چندان پیچیده یا پنهان نیست؛ به این معنا که کشورهای اینچنینی به صورت عریان، خشونت و تقابل با جامعه و توده مخالفانش به سمع و نظر دنیا می‌رساند و هیچ ابایی از این کار در مقایاس خُرد یا کلان ندارد. اینکه چرا دولت‌های اقتدارگرا تا به این حد دست به اعمال تقابل خشن با مخالفانشان می‌زنند، موضوعی است که پاسخ آن قدمتی به طول تاریخ دارد اما یک نکته در این میان مهمترین دلیل است و آن هم میلِ به قدرت و ادامه آن تا بی‌نهایت است. در ترکیه به وضوح دیدیم که چگونه پس از کودتای 15 جولای 2016 میلادی دولت اردوغان هر کسی که حتی احتمال می‌داد در دل خود با حزب عدالت و توسعه همراه نیست را بازداشت و حتی از کار بیکار کرد. این روند در کشورهایی مانند عراق و روسیه هم به وضوح دیده شد. ترور مخالفان در بغداد به نوعی نشان می‌دهد که حاکمیت نمی‌خواهد یا نمی‌تواند صدای مخالف را بشنود. در روسیه هم اوضاع تعریفی ندارد. نه تنها الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان کرملین در زندان است و نزدیکانش را یک به یک احضار و تهدید می‌کنند، بلکه مجلس عوام این کشور (دوما) درصدد تصویب قانونی است که بتواند از حضور مخالفان دولت تحت کنترل ولادیمیر پوتین در انتخابات پارلمانی آتی جلوگیری کند. اما یکی دیگر از کشورهایی که سرکوب مخالفان در آن به نقطه عجیب و غریب رسیده و همه را مبهوت خود کرده، «بلاروس» یا همان روسیة سفید است. از سال گذشته که نتایج انتخابات ریاست جمهوری این کشور به نفع «الکساندر لوکاشنکو» مهندسی و جهت‌دهی شد،‌ همه چیز یکباره به هم ریخت. مخالفان و معترضان به نتایج این انتخابات به خیابان‌ها ریختند که در اوایل این صف‌کشی‌ها امری طبیعی به نظر می‌آمد اما کمی بعد اوضاع دگرگون شد. نیروهای پلیس در ابتدا، هجوم به مخالفان را با درجه‌ای از صبر اجرایی کردند اما رفته رفته اوضاع به حدی وخیم شد که روزانه حدود 200 تا 300 نفر در سراسر بلاروس دستگیر و صدها نفر دیگر هم از ناحیه سر و پا به دلیل شلیک گلوله‌های پلاستیکی و حتی جنگی، با مصدومیت‌های جدی روبرو می‌شدند. سوتلانا تیخانوفسکایا، که حالا به چهره جهانی اعتراضات بلاروس تبدیل شده است، آن زمان به عنوان رهبر معترضان این کشور مورد تعقیب قرار گرفت که در نهایت به لیتوانی گریخت و حالا به قول خودش در حال مبارزه با دولتِ نامشروع لوکاشنکو است. این روند به حدی شیب صعودی به خود گرفت که بسیاری معتقد بودند دولت بلاروس از شدیدترین اعمال برای سرکوب معترضان استفاده کرد که مورد انتقاد جلمعه ملل هم قرار گرفت. اما روز یکشنبه اتفاقی در این کشور با محوریت سرکوب منتقدان دولتی رخ داد که دهانِ تمام جهان را برای ساعت‌ها باز نگه داشت.

رومان پروتاسویچ برای سرویس خبری آنلاین نکستا (NEXTA) مستقر در لهستان کار می‌کند که سال گذشته در زمان اعتراضات گسترده علیه الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس تصاویری از این تجمع‌ها منتشر کرد و به اتهام افراطی‌گری تحت پیگرد بود

شکار در حریم لیتوانی

براساس گزارش اولیه که از سوی خبرگزاری دلفی لیتوانی منتشر شده، مقام‌های بلاروس یکشنبه هواپیمای مسافربری متعلق به خطوط هوایی رایان ایر را وادار به فرود اضطراری در مینسک، پایتخت بلاروس کرده و بعد یک روزنامه‌نگار مخالف را که در پرواز حضور داشت بازداشت کردند. این خبر در حد یک پیش‌خبر بود و هنوز کسی نمی‌دانست که دقیقاً چه اتفاقی افتاده است. حدود 40 دقیقه از خبرِ منتشر شده از سوی خبرگزاری دلفی لیتوانی نگذشته بود که رویترز اعلام کرد این هواپیمای مسافربری که از آتن به مقصد لیتوانی پرواز می‌کرد، به طور ناگهانی به سمت مینسک، پایتخت بلاروس تغییر مسیر داده و یک جنگنده میگ-۲۹ دوره شوروی آن را اسکورت کرده است. آنچه در این میان و در همان ساعات ابتدایی حادثة مذکور برای خیلی‌ها سوال شد این بود که چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ حدود یک ساعت بعد از انتشار خبر رویترز، منابع ناشناس در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند هواپیمای مسافربری رایان ایر متعلق به خطوط هوایی ایرلند که از آتن عازم لیتوانی بود، به ظن وجود بمب داخل هواپیما وادار به فرود اضطراری شده است اما پس از فرود، یک روزنامه‌نگار مخالفِ دولت بلاروس که در این پرواز حضور داشت، بازداشت شده است! این خبر در اولین ساعات خود سوءظن‌های زیادی را به خود جلب کرد. عده‌ای گفتند که خبر منتشر شده، اساس و پایه ندارد اما کمی بعد که مشخص شد مقامات امنیتی بلاروس برای بازداشت رومان پروتاسویچ، خبرنگار منتقد 26 ساله این هواپیما را با طرح سناریوی دروغ وادار به فرود کردند، شوک بزرگی به رسانه‌های اروپایی و غربی وارد شد.

در سال گذشته نیروهای پلیس رفته رفته با وخیم شدن اوضاع، روزانه حدود 200 تا 300 تن را در سراسر بلاروس دستگیر می‌کردند و صدها نفر دیگر هم از ناحیه سر و پا به دلیل شلیک گلوله‌های پلاستیکی و حتی جنگی، با مصدومیت‌های جدی روبرو شدند

بر اساس گزارش تکمیلی خبرگزاری دلفی لیتوانی، رومان پروتاسویچ برای سرویس خبری آنلاین نکستا (NEXTA) مستقر در لهستان کار می‌کرد که سال گذشته در زمان اعتراضات گسترده علیه الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس تصاویری از این تجمع‌ها منتشر کرد. در آن زمان کار برای رسانه‌های خارجی سخت بود و نکستا از طریق اپلیکیشن پیام‌رسان تلگرام اخبارش را مخابره  می‌کرد. پروتاسویچ که قبل از بازداشتش در یک کانل تلگرامی به نام بلامووا (Belamova) قلم می‌زد، در بلاروس به اتهام افراط‌گری تحت پیگرد و متهم به سازماندهی شورش‌های گسترده و تحریک نفرت اجتماعی بود، ولی او هیچکدام از اتهاماتش را قبول ندارد.

آنچه در این میان بسیار مهم جلوه کرد این بود که اطلاعات وبسایت فلایت‌رادار۲۴، که مسیر پرواز هواپیماها در جهان را طی 24 ساعت مخابره می‌کند، نشان می‌دهد که مسیر هواپیمای حامل پروتاسویچ، تنها دو دقیقه مانده به ورود به حریم هوایی لیتوانی تغییر کرد. این هواپیما پس از هفت ساعت توقف درنهایت پرواز کرد و در ویلنیوس به زمین نشست. در آنجا نیز اینگریدا سیمونیت، نخست وزیر لیتوانی منتظر بود تا مسافران را پس از رخ دادن این تراژدی ملاقات کرده و از آنها دلجویی کند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا پس از آگاهی از واقعه مذکور، این فرود اجباری و بازداشت  یک روزنامه‌نگار را اقدامی شوکه‌کننده دانست و خواستار آزادی فوری پروتاسویچ شد. او همانند اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اجرایی اتحادیه اروپا و اشخاص دیگری مانند ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو یا کلمان بون، معاون وزیر خارجه فرانسه در امور اروپا، خواستار اعمال تحریم‌های سنگین‌تر علیه بلاروس شد. در مقابل و طبق سنوات گذشته، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه این اقدام را کاملاً عادی دانست و شلوغ‌کاری سیاسیِ غرب را متحیرکننده قلمداد کرد. امری که بر ادامه حمایت مسکو از «بلاروس» تاکید دارد. کشوری که رئیس‌جمهورش به مخالفان در زمین و آسمان رحم نمی‌کند!