هرج و مرج در سرزمین کارتل‌ها!

فرشاد گلزاری

 از حدود ۱۰ روز گذشته تاکنون شاهد به وقوع پیوستن یکی از نادرترین و البته گسترده‌ترین اعتراضات مردمی در آمریکای لاتین هستیم. اعتراضاتی که بنا به آنچه خبرنگاران رسانه‌های آمریکایی در حساب‌های کاربری خود اعلام کرده‌اند و بر اسساس تصاویری که از سوی آنها منتشر شده، یکی از خشونت‌بارترین وقایع مدنی کلمبیا طی دو دهه اخیر بوده است.

کشوری که همه نام آن را با کارتل‌های مواد مخدر و قاچاقچیانی با شهرت جهانی همانند «پابلو اسکوبار» که رهبری کارتل مدلین را به عهده داشت می‌شناسند و نه چیز دیگر! کلمبیا اساساً کشور هرج و مرج است. یک روز باندهای تبهکار علیه دولت دست به نبرد مسلحانه و بمب‌گذاری می‌زنند و چندی بعد مردم به خیابان‌ها می‌ریزند و علیه دولت طغیان می‌کنند. البته در اینجا رابطه مردم و باندهای تبهکاری چندان هم که گفته می‌شود بد نیست و عملاً خیلی از آنها مستقیم یا غیرمستقیم به این جریان‌ها مربوط هستند. این بار اما اعتراض مردم جنس دیگری دارد که عمده دلیلش نارضایتی کهنه و عمیق مردم از دولت «ایوان دوکه»، رئیس‌جمهوری این کشور است. این نارضایتی تا جایی عمیق و علنی شده که از ۲۸ آوریل (۹ اردیبهشت) شاهد خیزش مردم کلمبیا علیه دولت دوکه بودیم. آنگونه که رسانه‌های کلمبیا و همچنین فعالان عرصه مدنی و رسانه‌ای این کشور اعلام کرده‌اند، اعتراضات مذکور علیه طرح جدید مالیاتی دولت این کشور به راه افتاده که براساس اعلام سازمان مدافعان حقوق بشر در این کشور، بیش از ۱۷۷۳ مورد خشونت پلیس گزارش شده است. این طرح مالیاتی در اصل مالیات فروش خدمات عمومی و برخی مواد غذایی را هم‌تراز می‌کرد. واکنش‌های مردم در چهار روز ابتدایی این اعتراضات به حدی خشن بود که دولت مجبور شد طرح مذکور را اصلاح کند.

اظهارات وزیر دفاع کلمبیا به خوبی نشان می‌دهد علیرغم آنکه دولت این کشور با گروه جدایی‌طلب «فارک» صلح کرده؛ همچنان درگیر حضور و فعالیت کارتل‌های مواد مخدر و باندهای آدم‌ربایی است و حالا دولت دوکه به این موضوع بسیار مهم اعتراف کرده است

لایحه اصلاحی اکنون شامل مالیات فروش بر مواد غذایی یا آب و برق یا افزایش مالیات بر درآمد نمی‌شود. دولت کلمبیا معتقد است که این اصلاحات برای تثبیت امور مالی کلمبیا، حفظ نرخ اعتبار آن و تأمین مالی برنامه‌های اجتماعی، حیاتی است. در همین راستا نیویورک تایمز چند روز پیش گزارش داد که رئیس‌جمهوری کلمبیا اعلام کرده که از پیشنهاد اخیر خود درباره اصلاح مالیاتی صرف‌نظر خواهد کرد، اما به جای آن به دنبال طرح جدیدی است تا جایگزین طرح قدیمی کند. بر اساس گزارش این روزنامه ایوان دوکه معتقد است که اصلاح مالیاتی یک موضوع هوس‌انگیز و خیالی نیست، بلکه ضرورت کشور است. اگرچه تحلیلگران این اقدام بلندپروازانه ایوان دوکه را برای اقتصاد این کشور ضروری می‌دانند، با این وجود معلوم شد اجرای آن در شرایط حاضر، به ویژه در یک سال قبل از انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ۲۰۲۲ کلمبیا، نامناسب بوده است. براساس نتایج یک نظرسنجی، ۸۲ درصد پاسخ‌دهندگان، به نامزدهای انتخاباتی که از طرح افزایش مالیات حمایت کنند، رأی نخواهند داد. اما بر اساس مستندات و اخباری که روز گذشته منتشر شده این تصمیم او گویا تاثیر چندانی در آرام کردن خشم عمومی نداشت و اعتراضات به افزایش فقر، بیکاری و نابرابری که با همه‌گیری کرونا در سال گذشته افزایش یافته جنبه سراسری پیدا کرده است. بر همین اساس طی روزهای اخیر کالی، سومین شهر بزرگ کلمبیا شاهد پرسروصداترین راهپیمایی‌ها، غارت و آتش زدن چندین اتوبوس شهری بوده است.

با وجود آنکه اصلاحات مالیاتی، مطالبه اصلی مردم کلمبیا در اعتراضات به شمار می‌رود؛ اما با نگاهی به پس‌زمینه آن، نارضایتی اجتماعی عمیقی دیده می‌شود که در طول دوره همه‌گیری کرونا افزایش یافته است

جنگ بر سر نان و آب!

با وجود آنکه اصلاحات مالیاتی، مطالبه اصلی مردم کلمبیا در اعتراضات به شمار می‌رود؛ اما با نگاهی به پس‌زمینه آن، نارضایتی اجتماعی عمیقی دیده می‌شود که در طول دوره همه‌گیری کرونا افزایش یافته است. بر اساس آنچه صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده، کلمبیا در سال ۲۰۲۰ با تجربه سقوط ۶.۸ درصدی تولید ناخالص داخلی شاهد بزرگترین رکود خود بوده است. همچنین طبق اعلام اداره آمار ملی کلمبیا (DANE)  در سال یادشده نرخ بیکاری۱۵.۹ درصد و میزان فقر مالی به  ۴۲.۵ درصد افزایش یافت. حالا طرح اصلاحاتی رئیس‌جمهوری این کشور بنزین بر آتش این ناامنی اجتماعی و معیشتی ریخت؛ به گونه‌ای که جریان «اعتصاب ملی» که در اواخر ۲۰۱۹ علیه دولت کلمبیا بسیج شده بود، حالا با تظاهرات گسترده و درگیری و خشونت پلیس بار دیگر فعال شده است. دولت کلمبیا هم برای آنکه بتواند اوضاع را کنترل کنند با شدت هرچه تمام‌تر اقدام به سرکوب معترضان کرده که بر اساس گزارش‌های روز جمعه رسانه‌ها، دست‌کم ۲۴ نفر کشته و صدها تن زخمی شده‌اند. از سوی دیگر سازمان‌های حقوق بشری گزارش داده‌اند در طول اعتراضات بیش از ۳۷۹ نفر مفقود شده‌اند.

در همین راستا کمیسیونر عالی حقوق بشر سازمان ملل با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده که به شدت در مورد رفتار پلیس و نیروهای امنیتی کلمبیا علیه معترضان نگران است. سازمان ملل در بیانیه خود به دولت کلمبیا تاکید کرده تا از حق معترضان برای برگزاری اعتراضات حمایت کند و افسران اجرای قانون باید از قانون احتیاط و ضرورت تناسب در مواجهه با معترضان تبعیت کنند. در همین حال، اتحادیه اروپا نیز از نیروهای امنیتی کلمبیا خواست تا در قبال اعتراضات خیابانی مردم به اصلاحات پیشنهادی مالیات در این کشور واکنش شدید مسلحانه نداشته باشند. این اتحادیه همچنین خواستار آرامش شده و خشونت منجر به مرگ را محکوم کرد. در همین حال باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا نیز در بیانیه‌ای نگرانی خود را بابت خطری که درگیری‌های مرگبار اخیر بین پلیس و معترضان در شهر کالی کلمبیا برای ثبات منطقه ایجاد می‌کند، ابراز داشت. این واکنش‌ها و بالا رفتن میزان تلفات رئیس‌جمهوری کلمبیا را بر آن داشت تا با برگزارکنندگان اعتراضات دیدار و در مورد درخواست‌هایشان مذاکره کند. فارغ از تمام این مسائل نکته‌ای که به نظر جالب و البته مهم می‌رسد، موضع جدید وزیر دفاع کلمبیا یعنی دیگو مولانو در قبال این اعتراضات است. او در یک نشست خبری با اعلام اینکه آنهایی که دست به خشونت زدند، آنهایی نبودند که اعتراضات را به صورت صلح‌آمیز برگزار کردند، گفته است که «کلمبیا با تهدیدهای خاص از سوی سازمان‌های جنایتکاری روبروست که در این اقدامات خشونت‌آمیز دست داشتند». این اظهارات به خوبی نشان می‌دهد که کلمبیا علیرغم آنکه با گروه جدایی‌طلب «فارک» صلح کرده، اما همچنان درگیر حضور و فعالیت کارتل‌های مواد مخدر و باندهای آدم‌ربایی است و حالا دولت به این موضوع بسیار مهم اعتراف کرده است. موضوعی که نه تنها موجب هرج و مرج شده، بلکه براساس یک نظرسنجی ۷۴ درصد جوانان کلمبیایی بین ۱۸ تا ۲۵ سال، چهره‌ای منفور از رئیس‌جمهوری کشور خود برای کنترل این باندهای تبهکاری در ذهن دارند و او را مسبب کشش جوانان به سوی مافیای کلمبیا به دلیل فقر و بیکاری می‌دانند.