تهدید امنیت ملی؛ تکرار یک بهانه

فرشاد گلزاری

 در ساعت 2 بامداد روز چهارشنبه (22 بهمن) شاهد شروع عملیات جدید ارتش ترکیه در نوار شمالی عراق بودیم که آنکارا آن را عملیات «پنجه عقاب2» نامید. از حدود دو سال پیش هم شاهد شروع فاز اول این عملیات‌ها بودیم که با نام پنجه عقاب و پنجه ببر در رسانه‌ها معروف شدند.

فاز نخست پنجه عقاب در حقیقت توسط نیروی هوایی ترکیه علیه مواضع حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در شمال عراق انجام شد که علاوه بر ده‌ها ساعت پرواز جنگنده‌های ترکیه، شاهد عملیات‌های ممتد پهپادهای این کشور در نوار جنوبی و هم‌مرز با عراق بودیم که واکنش تند بغداد و حتی اقلیم کردستان عراق را به دنبال داشت. در همان هنگام بسیاری از مقامات امنیتی، نظامی و سیاسی بغداد اعلام کردند که آنکارا حاکمیت و تمامیت ارضی عراق را نقض کرده است اما مقامات ترکیه باز هم با سناریوی قدیمی خود سعی کردند تا به هر ترتیب که شده، بحث «به خطر افتادن امنیت ملی» خود را مطرح کنند. ترکیه همان زمان اعلام کرد که تهدیدهای بسیار زیادی از ناحیه پ.ک.ک متوجه مرزهای جنوبی و هم‌مرز با شمال عراق است و برای مقابله با آن اقدام به انجام عملیات پنجه عقاب کرده است. این سخنان مقامات آنکارا اما در این نقطه تمام نشد، بلکه شاهد آن بودیم که چندی بعد، ترکیه اعلام کرد که عملیات «پنجه ببر» را در دستور کار قرار داده و جالب این بود که عملیات مذکور ساعاتی بعد اجرایی شد.

 بدیهی است که مشکلات داخلی ترکیه مانند کاهش ارزش لیر و همچنین چندپاره شدن حزب حاکم به رهبری اردوغان آنکارا را بر آن داشته تا با برجسته‌سازی تهدید کُردها، افکار عمومی را به سمت دیگر یعنی شمال عراق معطوف کند

نیروهای عمل‌کننده در عملیات پنجه ببر، نیروی زمینی ارتش ترکیه بود که در اسناد منتشر شده پس از اتمام این عملیات آمده است که آنها کماندوهای نیروهای ویژه ارتش ترکیه بوده‌اند و ماموریتشان اجرای عملیات نفوذ، دستبرد و ربایش چندین نفر از سران پ.ک.ک در شمال عراق بوده است. این دو عملیات که چندین ماه قبل اجرایی شد به نوعی ترکیه را در نوک پیکان اتهام‌ احزاب و جریان‌های مسلح عراق قرار داد. به عنوان مثال حشدالشعبی در همان زمان از مصطفی الکاظمی درخواست کرد تا به هر ترتیب که شده ارتش یا نیروهای مقاومت را به مناطق درگیری اعزام کنند و درنهایت نخست‌وزیر عراق مجبور به گسیل نیروی زمینی ارتش عراق به مناطق شمالی این کشور شد.

این اقدام الکاظمی نتوانست خشم عراقی‌ها را کاهش دهد اما اتفاقی در این میان رخ داد که باعث شد همه چیز به هم بریزد. این اتفاق، کشته شدن چندین تن از فرماندهان و سربازان عراقی در عملیات‌های ترکیه را در پی داشت که آنکارا در نهایت نسبت به حضور آنها در این منطقه اظهار بی‌اطلاعی کرد. با گذر از این دو عملیات، حال با نیم نگاهی به تحولات چند روز اخیر به خوبی درمی‌یابیم که ترکیه باز هم درصدد ایجاد تنش و آشفتگی در شمال عراق است. وزارت دفاع ترکیه جمعه اخیر در بیانیه‌ای اعلام کرد که در جریان عملیات «پنجه عقاب2» در شمال عراق، نیروهای ترکیه ۵۰ هدف متعلق به حزب کارگران کردستان را منهدم کردند و ۳۳ تن از عناصر این حزب از جمله دو تن از رهبران آن طی عملیاتی در منطقه «قارا» در شمال عراق کشته شدند. اینکه عملیات اخیر ترکیه در شمال عراق تا چه حد گسترده بوده موضوعی است که می‌توان پاسخش را در میزان ادوات و تعداد پرواز‌ جنگنده‌های این کشور جست‌وجو کرد.

براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت دفاع ترکیه، بیش از ۴۰فروند جنگنده و پهپاد متعلق به نیروی هوایی ترکیه در این عملیات مشارکت داشتند و سایر نیروهای نظامی هم از طریق هلی‌برن در منطقه عملیات زمینی مستقر شدند. این حجم از اقدامات نظامی آنگونه که گفته شد برای نابودی پ.ک.ک و آنچه آنکارا آن را تروریسم می‌خواند انجام شد ولی واقعیت این است که اقدام جدید ترکیه چندان مورد قبول آمریکا و بغداد نبوده است.

انحراف افکار عمومی از مشکلات داخلی به تهدید کردها

این مساله که ترکیه کلاً کردهای منطقه (اعم از کردهای مستقر در سوریه، عراق و جنوب ترکیه) را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند موضوعی است که مربوط به امروز نیست؛ بلکه از سال 2011 که بحران سوریه به وجود آمد آنکارا به فاصله چند ماه به بهانه تهدید کردها و بدون هماهنگی با دولت دمشق وارد خاک سوریه شد و تا همین امروز هم در نوار شمالی سوریه حضور دارد و علیه یگان‌های مدافع خلق (ی.پ.گ) دست به اقدامات مختلفی زده است.

در داخل خاک ترکیه هم حزب حاکم (حزب عدالت و توسعه) به رهبری اردوغان از هر بهانه‌ای استفاده می‌کند تا کردهای این کشور را از صحنه سیاسی و اجتماعی حذف کند. حالا که دموکرات‌ها به رهبری «جو بایدن» در کاخ سفید حضور پیدا کرده‌اند، نه تنها حذف و هرس‌های حزب حاکم به مذاق آمریکایی‌ها خوش نیامده بلکه وزارت خارجه آمریکا اخیراً در مورد عملیات ترکیه در شمال عراق به شدت احساس نگرانی کرده و آن را مورد انتقاد قرار داده است.

براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت دفاع ترکیه، بیش از ۴۰ فروند جنگنده و پهپاد متعلق به نیروی هوایی ترکیه در عملیات «پنجه عقاب 2» مشارکت داشتند و همین مساله نشان می‌دهد حجم این مداخله نظامی بسیار گسترده بوده است

در همین راستا روز گذشته (یکشنبه) هادی العامری، رئیس ائتلاف الفتح عراق اعلام کرد که اطلاعاتی مبنی بر تصمیم ترکیه‌ برای حمله به منطقه کوهستانی سنجار (شنگال) وجود دارد و خواهان اتخاذ تمامی تدابیر لازم جهت جلوگیری از هرگونه تعدی به خاک عراق و نیروهای مسلح این کشور و حشدالشعبی شد. در همین راستا، جنبش النجباء عراق هم با انتشار بیانیه‌ای رسمی ضمن انتقاد از ضعف نهادهای رسمی و منفعت‌طلبی‌های جناحی که عراق را به صحنه زیاده‌خواهی برخی نیروهای خارجی تبدیل کرده است، از اطلاعات واصله در مورد تجاوز نیروهای اشغالگر ترکیه به استان «نینوی» و شهر «سنجار» به‌شدت ابراز نگرانی کرد. این در حالیست که بعدازظهر دیروز خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه اعلام کرد که عملیات نظامی موسوم به «پنجه عقاب2» علیه نیروهای پ‌.ک‌.ک در شمال عراق پایان یافت.

او طی اظهاراتی اعلام کرد زمانی که به مقرهای پ‌.ک‌.ک یورش بردیم ۱۴ جسد شهروندان غیرنظامی را یافتیم که قبلا ًتوسط این سازمان ربوده شده بودند و «تروریستِ» مسئول این مقر با نزدیک شدن نیروهای ترکیه اقدام به کشتن آنها کرد. بدون تردید اطلاق واژه «تروریست» به اعضای پ.ک.ک توسط ترکیه می‌تواند این پیام را مخابره کند که علیرغم اعلام پایان عملیات مذکور، به نظر می‌رسد که طی روزهای اخیر ترکیه مجدداً دست به عملیات‌های مشابه در سنجار، قارا و حتی مناطق نزدیک به اقلیم کردستان عراق خواهد زد.

بدیهی است که مشکلات داخلی ترکیه مانند کاهش ارزش لیر و همچنین چندپاره شدن حزب حاکم به رهبری اردوغان ارزش بیشتری برای دولت این کشور دارد اما آنکارا سعی دارد با برجسته‌سازی تهدید کُردی، افکار عمومی را به سمت دیگر یعنی شمال عراق معطوف کند.