واکاوی دلایل شروع فاز جدید عملیات میدانی در افغانستان طی روزهای اخیر
تما‌میت‌خواهی، تضاد منافع و باز هم بن‌بست
فرشاد گلزاری
از هفته گذشته تاکنون، شاهد شروع موج تازه‌ای از عملیات‌های تروریستی در افغانستان هستیم. عملیات‌هایی که برخی از آنها توسط عناصر انتحاری صورت می‌گیرد و بخشی دیگر از آنها در قالب بمب‌گذاری‌های هدفمند و غیرهدفمند است. اینکه اهدافِ عملیات‌ها چیست موضوعی است که به این راحتی نمی‌توان در مورد آنها نظر داد. به عنوان مثال روز جمعه گذشته در پی انفجار یک موتور بمب‌گذاری شده در ولایت غزنی در مرکز کشور، ۱۵ تن کشته شدند و ۲۰ تن دیگر هم در این انفجار زخمی شدند. کمی بعد مشخص شد که این انفجار همزمان با برگزار شدن جلسه ختم قرآن در مرکز غزنی اتفاق افتاده است. کمی بعد طارق آریان، سخنگوی وزارت کشور افغانستان اعلام کرد که این موتور سیکلت توسط یک فرد ناشناس در محل برگزاری جلسه ختم قرآن پارک شده که به نشانه‌هایی که اهالی داده‌اند، احتمال می‌رود که این شخص با شبکه حقانی در ارتباط بوده است.
یک روز بعد (شنبه هفته جاری) سخنگوی والی پروان در حساب فیسبوک خود اعلام کرد که فرودگاه بگرام که بزرگترین پایگاه نظامیان آمریکایی در این کشور به حساب می‌آید، هدف حملات راکتی قرار گرفته است. خبر به سرعت در صدر اخبار رسانه‌های جهان قرار گرفت. کمی بعد مشخص شد که ۱۲ فروند راکت در یک خودرو جاسازی شده بود و به محض شلیک، پنج فروند آن به طرف فرودگاه نظامی بگرام در شمال کابل شلیک شده و ۷ راکت دیگر پیش از شلیک به دست نیروهای امنیتی افغانستان افتاده است. اخبار تکمیلی در این خصوص می‌گوید که راکت‌ها که روی یک دستگاه کامیونت نصب شده بود، ساعت ۰۵:۵۰ صبح روز شنبه از منطقه قلندرخیل شهرستان بگرام به پایگاه نظامی بگرام شلیک شده است که جزئیات تلفات در این پایگاه هنوز مشخص نیست. پس از این اتفاق، روز گذشته (یکشنبه) پلیس کابل از انفجار یک بمب در این شهر و کشته شدن حداقل ۹ تن و زخمی شدن حاج محمد وردک، عضو مجلس ملی افغانستان خبر داد. در این راستا منابع امنیتی افغانستان اعلام کرده‌اند که هدف از افنجار این بمب، خودروی محمد وردک بوده است. در آن روی سکه هم اتفاق بزرگ دیگری رقم خورد. وزارت دفاع افغانستان روز گذشته (یکشنبه) اعلام کرد که تعداد ۷۴ شبه‌نظامی طالبان طی درگیری‌ها با نیروهای مسلح افغانستان در ولایت قندهار کشته شده‌اند. این در حالیست که طبق داده‌های وزارت دفاع افغانستان، ۸۲ شبه‌نظامی طالبان هم هفته گذشته طی یک عملیات نظامی ادامه‌دار در این ولایت، کشته شدند و حالا تنها سوالی که این میان برای ما اهمیت دارد این است که، چنین حجمی از نیروهای طالبان چگونه و از چه طریقی یکباره وارد میدان‌های درگیری شدند؟ پاسخ کاملاً روشن است؛ این میزان از درگیری‌های جدید دقیقاً به ما نشان می‌دهد تمام عناصر طالبان که قبل و حین مذاکرات دوحه با دستور اشرف غنی از زندان آزاد شدند، مجدداً به دامان این تشکیلات بنیادگرا برگشته‌اند. در این میان نکته‌ای که باید بدان توجه شود این است که حجم عملیات‌های تروریستی در افغانستان در حالی افزایش پیدا کرده که هیچکدام از جریان‌ها و گروه‌های مستقر در این کشور مسئولیت این حملات و بمب‌گذاری‌ها را به عهده نگرفته‌اند و این اوضاع را به صورت مشهود پیچیده‌تر می‌کند.
شورای امنیت سازمان ملل فعالیت تیم ناظر بر تحریم‌ها علیه اشخاص مرتبط با طالبان را برای یک سال دیگر تمدید کرد و این به آن معناست که طالبان نتوانست رهبران و افراد کلیدی خود را از فهرست تحریم خارج کند
پایگاه نظامی بگرام که محل استقرار نظامیان آمریکا به شمار می‌آید، روز شنبه برای نخستین‌بار پس از امضای توافق‌نامه صلح طالبان و آمریکا، هدف حملات راکتی قرار گرفت و همین مساله کوچک می‌تواند اوضاع را وخیم‌تر کند
توزیع خطر و بن‌بست مذاکرات
چندی پیش منابع مرتبط با وزارت کشور اعلام کردند که طی سه ماه اخیر ۳۵ حمله انتحاری و ۵۰۷ انفجار بمب توسط طالبان رخ داده که بیش از ۴۸۰ کشته از غیرنظامیان و ۱۰۰۰ زخمی برجای گذاشته است. این رقم را حتی اگر نصف کنیم، باز هم به وضوح می‌بینیم که این میزان از جرم و جنایت و کشته‌هایی که بر زمین مانده است، هیچ توجیهی ندارد و حتی نشان دهنده امنیت شکننده کابل است؛ چراکه عمومِ این عملیات‌ها در پایتخت انجام می‌شود. نکته اینجاست که با وجود مذاکرات جاری صلح بین دولت افغانستان و طالبان که ماه سپتامبر (شهریور) در قطر آغاز شد، این کشور همچنان در معرض خشونت و انفجار بمب قرار دارد. مساله حالا انفجار بمب و انتخار نیست، بلکه حالا سوال این است که چه عاملی موجب تشدید این حملات شده است؟ چندی پیش طالبان برای پیشبرد روند صلح در افغانستان خواهان آزادی هفت هزار زندانی این گروه از زندان دولت افغانستان شد. آنها مدعی بودند که آمریکایی‌ها با فشار بر ارگ زندانی‌های طالبان را آزاد خواهند کرد، اما سخنان اخیر محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان نشان داد که این ار تقریباً محال است. او اعلام کرد که تا زمان پایان نیافتن جنگ و خشونت هیچ فردی از طالبان آزاد نخواهد شد و همین مساله به صورت واضح باعث از سر گرفتن عملیات‌های اخیر در افغانستان شده است. زلمای خلیلزاد، فرستاده ویژه آمریکا در امور افغانستان در توئیتی ضمن محکوم کردن این حملات، از طرف‌های درگیر در افغانستان خواست تا خشونت را کاهش داده و به سرعت به آتش‌بس برسند! این اظهارات خلیلزاد به خوبی نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها علیرغم آنکه طالبان حملات اخیر را به عهده نگرفتند، معتقدند که جریان مذکور به صورت مستقیم اقدام به طراحی و اجرای عملیات‌ها میدانی دارد. جالب این است که، پایگاه نظامی بگرام که محل استقرار نیروهای نظامی آمریکا به حساب می‌آید، روز شنبه برای نخستین‌بار پس از امضای توافق‌نامه صلح میان طالبان آمریکا، هدف حملات راکتی قرار گرفته است و همین مساله کوچک می‌تواند نشان‌دهنده وخیم‌تر شدند اوضاع باشد. این در حالیست که علاوه بر طالبان ما شاهد اقدام‌های گاه و بیگاه داعش در افغانستان هستیم. در این راستا آنا یوستیگنیوا، معاون نماینده دائم روسیه در سازمان ملل در جریان گفت‌وگوی مجازی اخیر شورای امنیت درباره اوضاع افغانستان صریحا اعلام کرده که ولایت خراسان (شاخه داعش در افغانستان) نه تنها مخفیانه کار خود را انجام نمی‌دهد، بلکه در حال ایجاد پتانسیلی برای ترویج فعالیت‌های تروریستی در آسیای مرکزی است. از سوی دیگر شورای امنیت سازمان ملل فعالیت تیم ناظر بر تحریم‌ها علیه اشخاص و موجودیت‌های مرتبط با گروه طالبان را برای یک سال دیگر تمدید کرد. این بدان معناست که طالبان نه تنها نتوانست رهبران و افراد کلیدی خود را از فهرست تحریم خارج کند، بلکه حالا نظارت بر تحریم‌های آنها یکسال دیگر هم ادامه پیدا کرده است که همین مساله مجدداً موجب خشمگین شدن این جریان از روند مذکور است. بنابراین حملات اخیر به نوعی نشان می‌دهد که طالبان به بخش مهمی از مطالبات خود دست پیدا نکرده و برای احقاق آن دروازه‌های جهنم را به روی غیرنظامیان باز کرده است که خروجی‌اش انتحار و بن‌بست در مذاکرات است.
دیدگاه تان را بنویسید