ادامه الحاق؛ معمایی که ابوظبی آن را حل نکرد

فرشاد گلزاری

با گذشته سه روز از اعلام رسمی برقراری روابط امارات متحده عربی و اسرائیل، واکنش‌ افراد، سازمان‌ها، جریان‌ها و کشورهای گوناگون همچنان در تایید و رد آن ادامه دارد. عمرو موسی، دبیرکل پیشین اتحادیه عرب در واکنش به توافق سه‌گانه امارات، اسرائیل و آمریکا در صفحه رسمی خود در فیسبوک نوشت که این توافق ارتباط زیادی با قوانین بین‌المللی و یا اهداف منشور سازمان ملل و یا قطعنامه‌های آن ندارد. عمرو موسی در ادامه نوشته‌های خود صریحا اعلام کرد که جهان (به ویژه کشورهای عربی) با توافق سه‌جانبه امارات، اسرائیل و آمریکا و محتوای آن که عادی‌سازی روابط با اسرائیل، به رسمیت شناختن آن و همکاری با تل‌آویو در زمینه‌های مختلف و همزمان تاکید بر توقف الحاق اراضی فلسطینی‌ها بود، غافلگیر شد! سخنان دبیرکل پیشین اتحادیه عرب، آن هم تا این حد بی‌پرده و شفاف به خوبی نشان می‌دهد که توافق مذکور در شرایطی رونمایی شده است که هیچکس انتظارش را نداشت. فارغ از نصیحت‌های عمرو موسی و اینکه او یک بام و دو هوا سخن گفته، باید متوجه باشیم که این توافق از منظر بسیاری از نهادهای بین‌المللی و حتی برخی کشورها، «مشکوک» به نظر می‌رسد. به عنوان مثال جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پی اعلام توافق صلح میان امارات و اسرائیل در صفحه توئیتر خود از مقامات رژیم صهیونیستی خواست از تصمیم الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری به اراضی اشغالی صرف‌نظر کنند! موضوع تعجب‌برانگیز دیگر این است که بورل، عادی‌سازی روابط اسرائیل و امارات را به نفع هر دو طرف دانسته و آن را برای ثبات کل منطقه مفید قلمداد کرده است. او همچنین بر آمادگی اتحادیه اروپا برای مشارکت در تلاش‌های بین‌المللی جهت تضمین بازگشت فلسطینیان و اسرائیلی‌ها بر سر میز مذاکرات برای دستیابی به راهکار تشکیل دو کشوری تاکید کرده است. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود و به نوعی نشان می‌دهد اتحادیه اروپا علیرغم حمایت و تایید این توافق، درباره خروجی آن نگران بوده، این است که آیا با این توافق، شهرک‌سازی‌ها و الحاق سرزمین‌های اشغالی پایان می‌پذیرد یا خیر؟ این سوالی است که جواب آن تا به این لحظه به عنوان یک عنصر خاکستری مطرح موردنظر است و حتی بزرگان جهان عرب و تحلیلگران نام‌آشنای دنیا در حوزه منطقه، پاسخ آن را «خیر» می‌دانند! واقعیت این است که حتی پیش از انتخاب دونالد ترامپ، اسرائیل و امارات متحده عربی به یکدیگر نزدیک‌ شده بودند که سه عامل داشت: 1- دشمنی با ایران 2- نفرت از اخوان‌المسلمین و 3- باوری مشترک مبنی بر اینکه فرمول‌های قبلی برای صلح با فلسطینیان دیگر کارآمد نیست. این سه دلیل به خوبی نشان می‌دهد که اسرائیل عملاً به این توافق به چشم یک توافق امنیتی نگاه می‌کند تا یک توافق سیاسی و دیپلماتیک. مساله ایران یکی از موضوعات مهم است ولی توجه داشته باشید که مشکل اساسی تل‌آویو، فعالیت مقاومت فلسطین در سرزمین‌های اشغالی است که به تهدید شماره یک آنها تبدیل شده است. بر این اساس هیچ شکی وجود ندارد که اسرائیلی‌ها و حتی اماراتی‌ها اساساً فلسطین برایشان مهم نیست و قرار نیست که این توافق به آرام شدن فلسطین و توقف الحاق ختم شود.

پیش از انتخاب دونالد ترامپ، اسرائیل و امارات متحده عربی به یکدیگر نزدیک‌ شده بودند که سه عامل داشت: 1- دشمنی با ایران 2- نفرت از اخوان‌المسلمین و 3- باوری مشترک مبنی بر اینکه فرمول‌های قبلی برای صلح با فلسطینیان دیگر کارآمد نیست

امارات به زاغه مهمات تبدیل می‌شود!    

سوال دیگری که با توافق امارات و اسرائیل همچنان پاسخ داده نشد این است که آیا این صلحِ استراتژیک، بر خلاف آنچه ابوظبی می‌گوید، می‌تواند از درگیری‌ها در غزه و گسترش آرایش نظامی اسرائیل در فلسطین جلوگیری کند یا خیر؟ پاسخ این سوال هم به عقیده خیلی از تحلیلگران مانند «عبدالباری عطوان»، سردبیر روزنامه رای‌الیوم، «خیر» است. او معتقد است که حتی کوچکترین تغییری در رفتار اسرائیل با زندانیان فلسطینی در بحبوحه پاندمی کرونا هم صورت نمی‌گیرد، چه برسد به اینکه نظامیان اسرائیل اقدام به کاهش خشونت کنند. در این بین هیثم ابو سعید، کمیسیونر کمیته بین‌المللی حقوق بشر در خاورمیانه اعلام کرده است که این توافق مایه ناامیدی است، هرچند که بندهای کذایی در آن وجود دارند که در ظاهر، یک نوع آتش‌بس موقت را فراهم می‌سازند اما این توافق نقص‌های بسیاری دارد و در قبال حقوق فلسطینی‌ها و مساله‌ای که در دیوان کیفری بین‌المللی مطرح شده، مایه خشم و تلاشی برای دور زدن قوانین از سوی اسرائیل است. او معتقد است اسرائیل در توافق‌هایی که منعقد کرده، فریبکارانه عمل می‌کند و بعد از آنکه شرایط به نفع آن شد، از تعهدات خود کوتاهی می‌کند تا به سیاست سرکوب‌گرانه خود در جهان عربی و اسلامی ادامه دهد. این اظهارات در حالی بیان می‌شود که نوری المالکی، نخست‌وزیر پیشین عراق اعلام کرد این اقدام که از امارات انتظار آن نمی‌رفت،‌ مهر تاییدی بر طرح معامله قرن است که نقشه منطقه را به نفع رژیم صهیونیستی تغییر می‌دهد. او معتقد است این اقدام نقض مقررات اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی، جنبش عدم تعهد و سازمان‌های بین‌المللی است که حقوق ملت فلسطین بر سرزمینشان و قدس را به رسمیت شناخته‌اند. کنگره ملی اسلامی در مراکش هم توافق عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را خیانتی بزرگ توصیف کرد که هدف از آن نابودی مساله فلسطین است. این کنگره در بیانیه‌ای اعلام کرد، حاکمان امارات با این اقدام شراکت خود را در جنایت‌های رژیم صهیونیستی، حمایتشان را از رژیم اعلام می‌کنند و این مساله پیگرد و محاکمه آنها را واجب می‌کند؛ چراکه آنها به منزله تروریست‌های صهیونیست هستند. گروه‌های سیاسی کویت هم عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را خیانت و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی را جنایت در حق ملت فلسطین و امت عربی اسلامی دانستند. حزب النهضه تونس، بزرگترین نیروی سیاسی در این کشور هم با انتشار بیانیه‌ای، توافق‌نامه عادی‌سازی روابط امارات متحده عربی و اسرائیل را شدیدا محکوم کرده و آن را تجاوز به حقوق مردم فلسطین دانست. یکی از مهمترین واکنش‌ها که البته با دید تردید باید به آن نگاه کرد، موضع‌گیری رجب طیب اردوغان، رئیس‌‌جمهور ترکیه است. او با محکوم کردن اقدام امارات اعلام کرده ممکن است آنکارا روابط دیپلماتیکش با امارات متحده عربی را معلق ساخته و یا سفیرش را از این کشور فرابخواند. در پایان ذکر سه نکته بسیار مهم است. نخست‌ اینکه با عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل، در ماه‌های آینده احتمالاً شاهد تغییراتی در یمن خواهیم بود؛ چراکه از حدود دو ماه قبل، اماراتی‌ها با ورود به مناطق و جزایر جنوبی یمن، پای اسرائیل را به آنجا باز کرده‌اند. دوم اینکه، بسیاری از کارشناسان امنیتی آمریکا معتقدند که عادی‌سازی روابط دیپلماتیک اسرائیل و امارات، ممکن است راه را در مقابل فروش سلاح‌های بیشتر توسط آمریکا به امارات هموار کند و این موضوع می‌تواند تهدید برای صلح و امنیت منطقه و جهان باشد. سومین نکته این است  که جدال در داخل اسرائیل میان نتانیاهو و رهبران شهرک‌های صهیونیستی در مورد توقف شهرک‌سازی و الحاق، ادامه دارد و به این دلیل، معمای اصلی، مشخص نبودن توقف این اقدامات است که به نظر می‌رسد علنی کردن روابط امارات و اسرائیل هم نمی‌تواند مانع آن شود؛ روابطی که بر اساس گفته‌های افرایم هلیفی، رئیس سابق موساد، از 50 سال پیش برقرار بوده است!

جدال در داخل اسرائیل میان نتانیاهو و رهبران شهرک‌های صهیونیستی در مورد توقف شهرک‌سازی و الحاق، ادامه دارد و به این دلیل، معمای اصلی، مشخص نبودن توقف این اقدامات است که به نظر می‌رسد صلح امارات و اسرائیل هم نمی‌تواند مانع آن شود