تحریم در سایه پیشروی نظامی

فرشاد گلزاری

سوریه به‌عنوان بحران‌خیزترین کشور قرن بیست و یکم، این روزها درگیر یک سناریوی چند ضلعی شده است که اجرای بخشی از آن را ترکیه به عهده دارد و قسمت اصلی آن را ایالات متحده طرح‌ریزی و عملیاتی کرده است. در واقع واشنگتن به دنبال آن است تا بتواند سناریوی جدید خود سوریه را بر اساس یک طرح مکمل جلو ببرد که بخشی از آن به حوزه نظامی مربوط است و مابقی آن در حوزه سیاسی قابلیت تحلیل دارد؛ اما ستون فقرات تمام این مسائل را اقتصاد تشکیل داده است. شاید عده‌ای معتقد باشند که این سناریو در مورد ونزوئلا و ایران و تاحدی هم در قبال چین قابلیت اجرایی دارد؛ اما واقعیت این است که این سناریو در مورد سوریه هم اعمال شده است و شاهد یک فاز و سناریوی جدید در قبال دمشق هستیم. وجود دونالد ترامپ در کاخ‌سفید و گره خوردن سیاست خارجی ایالات متحده با اقتصاد و راهبردهای تجاری، به خوبی گویای این موضوع است که واشنگتن به هیچ وجه از منافع خود در هیچ جای دنیا کوتاه نمی‌آید و سوریه هم از این امر مستثنی نیست. نمونه بارز این موضوع را می‌توان در سخنان اخیر جیمز جفری، نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه دانست که روز گذشته (دوشنبه) توسط شبکه الجزیره منتشر شد. جفری گفته است که کشورش روند سیاسی را دنبال می‌کند که احتمالاً به تغییر نظام این کشور منجر نشود؛ به گونه‌ای که چند روز است به دلیل تدابیر آمریکا شاهد ریزش پرشتاب نرخ لیره سوریه هستیم. او در ادامه سخنانش صریحا اعلام کرده که ریزش نرخ ارز سوریه در نتیجه اقدامات ماایالات متحده است و نظام سوریه نمی‌تواند از طریق بانک‌های لبنان اقدام به پولشویی دارایی‌هایش بکند! نکته اینجاست که جفری فاش کرده دولتش پیشنهادی را به بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه برای خروج از این بحران داده است اما به این موضوع اشاره نکرده که پاسخ دمشق به این پیشنهاد چه بوده است. در این میان خبرگزاری صدای آمریکا بخشی از اظهارات جفری را طور دیگری تحلیل کرده است. این رسانه به صورت علنی اعلام کرده که کاهش نرخ لیره و فشارهای اقتصادی آمریکا علیه سوریه به این دلیل شتاب گرفته که روسیه و ایران قادر به پر کردن دست نظام سوریه نباشند؛ چه بسا این اشاره، اولین اعتراف آمریکا به نقش پشت پرده‌اش در بحران اقتصادی لبنان و بحران بانک‌های این کشور است که در ارتباط مستقیم با سوریه است. جفری در بخش دیگری از سخنان خود اعلام کرد که تحریم‌های فراگیر بر اساس قانون حمایت از شهروندان سوری موسوم به «قانون سزار»، هرگونه فعالیت اقتصادی خودجوش و نیز هرگونه تعامل با ایران و روسیه را هدف قرار می‌دهند.

وجود ترامپ در کاخ‌سفید و گره خوردن سیاست خارجی آمریکا با اقتصاد و راهبردهای تجاری، به خوبی گویای این موضوع است که واشنگتن به هیچ وجه از منافع خود در هیچ جای دنیا کوتاه نمی‌آید و سوریه هم از این امر مستثنی نیست

آتش در خرمن کشاورزان!

این اظهارات، آن هم از سوی بالاترین شخصی که پرونده سوریه را از آمریکا هدایت می‌کند به خوبی بیانگر آن است که ایالات متحده تا حدودی دست از نظامی‌گری در سوریه برداشته است، اما واقعیت چیز دیگری را نشان می‌دهد. همین چند روز پیش بود که بشار الجعفری، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل اعلام کرد، نیروهای آمریکا و ترکیه با آتش زدن محصولات کشاورزی در منطقه الجزیره سوریه مرتکب تروریسم اقتصادی می‌شوند که در سطح جنایات جنگی است. او در یک شکایت‌نامه رسمی علیه برخی از اعضای سازمان ملل و در رأس آنها آمریکا، انگلیس، فرانسه، ترکیه و اسرائیل که به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت ارائه کرد، تصریح کرده است که نیروهای آمریکا و ترکیه با هدف خالی کردن سبد غذایی سوریه از منابع خود، عمداً محصولات کشاورزی را در منطقه الجزیره سوریه سوزاندند. جنایتی که تروریسم جدید اقتصادی بوده و در سطح جنایات جنگی است و همچنان به هدف قرار دادن شهرها و مناطق، تخریب زیرساخت‌ها و آواره کردن شهروندان ادامه می‌دهند و دارایی آنها را با آتش زدن ده‌ها هزار هکتار اراضی کشاورزی گندم، جو و تخریب و غارت نیروگاه‌های برق و منابع طبیعی از جمله نفت و گاز سوریه به یغما برده‌اند. اگر این موضوع را در کنار خبرِ حضور وزیر کشور ترکیه در ادلب قرار دهیم به خوبی درمی‌یابیم که آنکارا و واشنگتن حتی اگر با هماهنگی یکدیگر، دور جدید اقدام‌های خود را شروع نکرده‌اند، اما در یک سناریوی مشترک بازی می‌کنند. اینکه سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه دیروز (دوشنبه) از طریق گذرگاه جیلوه گوزو پس از مشارکت در نشستی در استان هاتای درخصوص جمع‌آوری کمک‌های بشردوستانه به آوارگان سوری در منطقه، وارد شهر ادلب می‌شود و در آنجا پیراهن آفاد (اداره حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی ترکیه) را به تن می‌کند نشان می‌دهد که یک سناریوی جدید در دو محور اقتصادی و نظامی در حال پیاده‌سازی است که هدف آن ایجاد یک به‌هم‌ریختگی کنترل شده و هدفمند در سوریه است. این سناریو به حدی بر افکار عمومی سوریه تاثیر گذاشته که دیوان عدالت اداری سوریه اخیراً در حکمی شرکت ارتباطات سیار «سیریتل» متعلق به رامی مخلوف، پسر دایی میلیاردر و معروف بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه را توقیف قضایی کرد! امری که به خوبی نشان می‌دهد دولت دمشق به دنبال آن است تا حداقل جلو تهاجم رسانه‌ای و جنگ روانی علیه خود بایستد. این در حالیست که دیروز (دوشنبه) برخی نمایندگان پارلمان سوریه به دلیل ناتوانی کابینه این کشور در مقابله با بحران رو به وخامت اقتصادی و معیشتی خواستار سلب رای اعتماد از آن شدند؛ اما عماد خمیس، نخست‌وزیر این کشور، رسانه‌ها و تحریم‌های آمریکا با هدف فشار بر معیشت مردم را دلیل به وجود آمدن این وضعیت اعلام کرده است. در این رابطه روزنامه رای الیوم نوشته است که کشور سوریه با بحران بی‌سابقه اقتصادی و وخامت شرایط معیشتی همزمان با کاهش ارزش پول خود در برابر دلار مواجه است؛ به شکلی که در برخی مناطق ارزش ۲۵۰۰ لیره این کشور به یک دلار رسیده و همزمان قیمت مواد غذایی و کالاهای اساسی به شدت افزایش یافته است. بر اساس داده‌هایی که ارائه شد به این جمع‌بندی می‌رسیم که مجدداً سوریه به کانون یک بحران جدید تبدیل شده است. بحرانی که بازیگر و طراح اصلی آن را باید آمریکا دانست و برخی دیگر از بازیگران منطقه‌ای هم در ان نقش دارند. بدون تردید تحرکات اخیر روسیه در اطراف چاه‌های نفت حسکه واقع در شمال شرق سوریه و همچنین جنگ لفظی مسکو و واشنگتن برای متهم کردن یکدیگر در سوریه هم بخشی از این سناریو به حساب می‌آید اما مساله این است که آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند تا در فضای فعلی سوریه، یک خیزش مردمی را با درون‌مایة اقتصادی شکل دهند تا اولاً بتوانند بشار اسد  و تیم او را تحت‌فشار قرار دهند، و ثانیاً اینکه با کمترین هزینه یک به‌هم‌ریختگی اجتماعی -  سیاسی را رقم بزنند. امری که به خوبی نشان می‌دهد، چرا طی روزهای گذشته بخشی از تسلیحات آمریکا از عراق وارد سوریه شده است!

آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند تا در فضای فعلی سوریه، یک خیزش مردمی را با درون‌مایة اقتصادی شکل دهند تا اولاً بتوانند بشار اسد و تیم او را تحت‌فشار قرار دهند، و ثانیاً اینکه با کمترین هزینه یک به‌هم‌ریختگی اجتماعی -  سیاسی را رقم بزنند