هراس از الحاق!

فرشاد گلزاری

روزنامه یسرائیل هیوم در شماره روز چهارشنبه (هفتم خرداد) خود با استناد به اظهاراتی منسوب به دو منبع اردنی و مصری بلندپایه مدعی شده بود که مخالفت با طرح اسرائیلی ارائه شده به کابینه برای الحاق یا اعمال حاکمیت و قوانین اسرائیلی بر شهرک‌های کرانه باختری و مناطقی از غور اردن هرگز واقعی نیست و به ایجاد شکاف در روابط کشور‌هایی مانند اردن، مصر و اسرائیل منجر نشده و هرگز برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را به اقدام علیه چنین تصمیمی تشویق نخواهد کرد.

براساس گزارش این روزنامه، آنچه در پشت پرده جریان دارد، کاملاً با اظهارات مسئولان کشورهای عربی و مواضع زیردستان و حتی رسانه‌های آنها مغایرت دارد؛ چراکه نمایندگان این کشورها در دیدارهای چند ماه اخیر خود با «جارد کوشنر و آوی برکویتس»، دو نماینده دونالد ترامپ در پرونده اجرای طرح معامله قرن، با وجود موضع‌گیری‌های رسمی و علنی‌شان، برای ادامه ترسیم محدوده فعالیت مسئولان اسرائیلی- آمریکایی، به آنها چراغ سبز نشان دادند. این گزارش که از معدود مطالب منتشر شده علیه اسرائیل و رابطه آن با دولت‌های حاشیه خلیج فارس در وضعیت کنونی به حساب می‌آید، حتی اگر هم به عنوان یک عملیات روانیِ از پیش تعیین شده باشد، باز هم بازگوکننده یک حقیقت است که نشان می‌دهد رهبران کشورهای عربی نه تنها دیگر میلی به مخالفت با تل‌آویو ندارند بلکه در اذهان عمومی هم دیگر مایل به اتخاذ موضع علیه اسرائیل، معامله قرن و الحاق کرانه باختری نیستند. به عنوان مثال عبدالله دوم (پادشاه اردن) در سخنرانی اخیر خود با مردم این کشور درباره دستاوردهای امان از زمان تاسیس تا موفقیت این کشور در مقابله با پاندمی ویروس کرونا صحبت کرد؛ اما تنها نکته‌ای که در سخنان او (حتی یک کلمه) مورد اشاره‌ قرار نگرفت، موضع‌گیری رسمی درباره مساله الحاق غور اردن و بخش‌هایی از کرانه باختری بود. این اقدام او به حدی کاربران اردنیِ حاضر در شبکه‌های مجازی را خشمگین کرد که با انتشار پیام‌های انتقادی این سوال را از پادشاه کشورشان پرسیدند که آیا غور اردن و کرانه باختری را بخشی از خاک اردن به حساب می‌آورید یا خیر؟! این داده‌ها به خوبی نشان می‌دهد که اردن به عنوان کشوری که قرار است تا چند وقت دیگر جزئی از خاکش به صورت رسمی به اشغال رژیم صهیونیستی دربیاید، مخالفت چندانی با این موضوع از خود نشان نمی‌دهد اما یک کشور دیگر در این میان وجود دارد که به تازگی بیش از گذشته در نظر اسرائیلی‌ها اهمیت پیدا کرده و به نوعی یکی از تکه‌های مهم پازلِ الحاق کرانه باختری به شمار می‌رود؛ این کشور «مصر» است و شنیده شدن نام آن، تعجب بسیاری از عوام و حتی طیف عظیمی از یهودیانی که مخالف راهبردهای کنونی دولت فعلی اسرائیل هستند را برانگیخته است.  

کشورهای عربی، احترام خاصی برای مصر قائل بودند و اعتقادشان این بود که قاهره به دلیل داشتن بزرگترین ارتش در بین کشورهای عربی، تنها کشور در دنیای عرب است که می‌تواند مقابل اسرائیل بایستد

قاهره، سوپاپ اطمینان تل‌آویو!

همه به یاد دارند که در سال 1967 یک جنگ شش روزه میان مصر، سوریه و اردن با اسرائیل رخ داد که به‌ زعم بسیاری از ناظران و نظامیان کشورهای عربی، اسرائیل در جنگ پیروز شد. چندی بعد، یعنی در سال 1973 هم یک جنگ 19 روزه میان مصر، سوریه و اسرائیل در شرق کانال سوئز و ارتفاعات جولان رخ داد که درنهایت در 25 اکتبر 1973 با مداخله سازمان ملل، آتش‌بس اجرا شد و جنگ به پایان رسید. در آن زمان انور سادات در قاهره و حافظ اسد در دمشق متحد یکدیگر بودند و اسرائیل را دشمن خود، دنیای عرب و جهان اسلام می‌دانستند. مابقی کشورهای عربی هم احترام خاصی برای مصر قائل بودند و اعتقادشان این بود که مصر به دلیل داشتن بزرگترین ارتش کشورهای عربی، تنها کشوری در دنیای عرب است که می‌تواند مقابل اسرائیل بایستد و به همین دلیل است که از آن زمان تاکنون هژمونی نظامی مصر بر کشورهای عربی ادامه دارد. این هژمونی به حدی قوی است که نیروی هوایی و دریایی مصر به قویترین قدرت نظامی در آفریقا و میان کشورهای اسلامی بدل شده و حتی عربستان برای ورود نظامی خود به یمن هم از این کشور درخواست کمک نظامی کرد. فارغ از اهمیت نظامی مصر باید به این مساله توجه داشت که با سقوط محمد مرسی در سال 2013 در مصر ما شاهد روی کار آمدن نظامیان در قاهره بودیم که همین مساله در فاز اول موجب نزدیک شدن عربستان به این کشور و سرکوب جریان اخوان‌المسلمین شد و در فاز دوم باعث شد تا اسرائیل به این کشور بیش از گذشته نزدیک شود. دلیل نزدیک شدن اسرائیل کاملاً مشخص بود. عبدالفتاح السیسی (رئیس‌جمهور کنونی مصر) پس از آنکه در سال 2014 با اجرای یک کودتای مرکب به قدرت رسید، باعث شد تا نظامیان اسرائیل که حالا در قدرت هستند به او نزدیک شوند؛ چراکه در ساختار سیاسی اسرائیل اغلب کسانی که وارد عرصه سیاسی می‌شوند، یا عضوی از موساد بوده‌اند یا اینکه قبلاً در واحدهای مختلف ارتش مشغول به خدمت بوده‌اند و پس از جانفشانی در قبال حیاتِ اسرائیل، حالا مجوز ورود به سیاست را دریافت کرده‌اند. از اینرو یک چسبندگی میان دو طرف ایجاد شد که حالا در قضیه معامله قرن و در رأس آن الحاق کرانه باختری به سرزمین‌های اشغالی شاهد علنی‌تر شدن این روابط هستیم. نمونه بارز این روابط را باید سفیر چند روز پیش یوسی کوهن (رئیس موساد یا همان سرویس اطلاعاتی اسرائیل) دانست. براساس داده‌های موجود او برای بررسی تبعات امنیتیِ الحاق کرانه باختری به قاهره رفته بود که در این رابطه با «عباس کامل»، رئیس دستگاه کل اطلاعات و «سامح شکری»، وزیر خارجه مصر دیدار کرده است. سفر کوهن به خوبی نشان می‌دهد که اسرائیل به شدت از تبعات الحاق کرانه باختری هراس دارد؛ تا جایی که منابع مذکور مصری اعلام کرده‌اند که رئیس موساد دیدگاهش درباره واکنش‌های احتمالی گروه‌های فلسطینی و امکان خارج شدن کنترل اوضاع یا وقوع درگیری‌های گسترده را با مقامات مصر در میان گذاشته است. از سوی دیگر اخبار تایید نشده‌ای وجود دارد که حاکی از دیدار کوهن با سرلشکر احمد الحسنی (رئیس سازمان اطلاعات عمومی اردن) در مصر است. این داده‌ها به خوبی نشان می‌دهد که کوهن و ساختار امنیتی -  نظامی اسرائیل از واکنش‌هایی که ممکن است در غزه علیه اسرائیل و شهرک‌نشین‌ها به وجود بیاید به شدت واهمه دارند؛ تا جایی که روز گذشته (یکشنبه) زئیف الکین (وزیر آموزش اسرائیل) در سخنانی اعلام کرده که ممکن است اجرای طرح الحاق بخشی از کرانه باختری و غور اردن به اراضی اشغالی به تعویق بیفتد! این در حالیست که روز گذشته پس از بازگشایی درهای مسجدالاقصی بعد از دو ماه به دلیل شیوع کرونا، ۷۵ شهرک‌نشین صهیونیست، دقیقاً چند ساعت پس از بازگشایی مسجدالاقصی بر نمازگزاران به محوطه این مسجد یورش بردند که به عقیده تحلیلگران فلسطینی این اقدام نشان دهنده عصبی بودن حامیان نتانیاهو و ترس آنها از عاقبت الحاق کرانه باختری است. مساله کوتاه اما مهم دیگر این است که در بحبوحه سفر کوهن به مصر، توافق‌های گازی میان دو کشور منعقد شده که به نظر می‌رسد اسرائیل به دنبال امتیاز دادن به قاهره در ماجرای معامله قرن و الحاق کرانه باختری است.

داده‌ها به خوبی نشان می‌دهد که یوسی کوهن و مهره‌های حاضر در ساختار امنیتی -  نظامی اسرائیل از واکنش‌هایی که ممکن است در جریان الحاق کرانه باختری در غزه علیه اسرائیل و شهرک‌نشین‌ها به وجود بیاید، به شدت واهمه دارند