خلأ قدرت به نفع طالبان!

فرشاد گلزاری

 برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان در تاریخ سوم مهرماه سال جاری یکی از موضوعاتی بود که نه تنها قبل و حین برگزاری آن اتفاق‌های بسیار نادر و مهمی رخ داد، بلکه پس از اعلام نتایج هم شاهد آن هستیم که نزاع سیاسی و تقابل احزاب و طیف‌های مختلف افغانستان به حدی افزایش پیدا کرده است که بسیاری از تحلیلگران آینده پیچیده و البته خطرناکی را خروجی وضعیت فعلی می‌دانند. زمانی که قرار بود انتخابات ریاست جمهوری افغانستان برگزار شود شاهد آن بودیم که بسیاری از شخصیت‌های سیاسی افغانستان که از آنها تحت‌عنوان شخصیت‌های جهادی نام برده می‌شود، نسبت به روند نظارت، سیستم رای‌گیری الکترونیکی (بایومتریک) و وقوع تقلب گسترده هشدار دادند. این طیف که رهبری آنها در دست عبدالله عبدالله (رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان) است معتقدند که انتخابات ریاست‌جمهوری 2019 افغانستان از سوی ایالات متحده هدایت و مهندسی شده است. در این میان محمد محقق، ژنرال عبدالرشید دوستم، عطا محمد نور و کریم خلیلی که به طیف ائتلاف شمال معروف هستند و سال‌ها در کنار احمدشاه مسعود مشغول جهاد علیه ارتش شوروی و طالبان بودند از ماه‌ها قبل هشدار داده بودند که آمریکایی‌ها در حال طرح یک سناریوی جدید (و البته سناریوی مشابه با دور قبل که باعث ائتلاف اشرف غنی و عبدالله عبدالله) هستند که درنهایت وقایع همانند دوره قبل را رقم خواهد زد. همین طیف مدعی شده بودند که اگر نتایج مجدداً مهندسی شود، بدون تردید دست به تشکیل یک دولت در کنار دولت مرکزی کابل خواهند زد. در این میان مساله اصلی و موضوع مهم این است که از زمان برگزاری انتخابات در مهر ماه تا به امروز بیش از پنج ماه گذشته است و شاهد یک تاخیر جدی در اعلام نتایج آن بودیم؛ تا جایی که در همان ابتدا عبدالله عبدالله رهبر تیم انتخاباتی ثبات و همگرایی و رقیب محمد اشرف غنی در انتخابات افغانستان، اعلام کرد که نسبت به روند و خروجی انتخابات اعتراض دارد و در نهایت شاهد آن بودیم که بازشماری آرا را خواستار شد. به هر حال پس از این مدت، دو روز قبل کمیسیون انتخابات افغانستان اعلام کرد که محمد اشرف غنی پیروز انتخابات افغانستان شناخته شده و در اینجا بود که عبدالله عبدالله نه تنها نتایج انتخابات را غیرقانونی و بدون اصالت خواند بلکه شاهد آن بودیم که تمام اعضای کمیسیون انتخابات کشور را ممنوع‌الخروج کرد!

آنچه از رفتار تند عبدالله و تیمش پیداست این خواهد بود که احتمالاً در روزهای آینده بحث تشکیل دولت موازی به رهبری وی در شمال افغانستان جدی شود و احتمال دارد که دو دولت (همانند مدل لیبی) در افغانستان به روی کار بیاید

سناریوی آمریکا چه بود؟  

بر اساس داده‌هایی که از سوی تحلیلگران داخلی افغانستان و همچنین اندیشکده‌های اروپایی منتشر شده، آنها به هیچ وجه بحث مهندسی شدن انتخابات افغانستان را تکذیب یا رد نمی‌کنند اما به هیچ وجه آن را تایید هم نمی‌کنند. با نگاهی به سخنان مقامات سیاسی افغانستان و نگاهی به سابقة انتخابات دور اخیر به این مفهوم می‌رسیم که پروژه انتخابات افغانستان از قبل توسط آمریکایی‌ها مهندسی شده بود و قرار بر این بود تا خروجی آن همانند دوره قبل متناسب با سیاست‌های آنها پیاده‌سازی شود. یکی از دلایلی که باعث تاخیر در اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری افغانستان شد، بحث مذاکره آمریکا با طالبان در قطر بود. تاکنون ۱۱ دور مذاکره میان واشنگتن و طالبان انجام شده و تا به امروز هم ادامه دارد، اما اصل مطلب این است که آمریکایی‌ها برای به ثمر رسیدن این مذاکرات براساس سیاست‌های خود سعی کردند تا اعلام نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان را به تاخیر بیندازند. این روند بدون تردید باعث ایجاد تنش‌های بسیار زیادی میان احزاب، خصوصاً طیف منتسب به عبدالله عبدالله شده است و روز یکشنبه جریان ثبات و همگرایی اعلام کرد که تمام ناظران خود از کمیسیون انتخابات را فراخوانده است. اگر از تمام مسائل (اعم از تقلب یا اختلاف‌نظر میان طیف‌های سیاسی افغانستان) عبور کنیم، به این خروجی می‌رسیم که وضعیت فعلی در افغانستان به صورت کاملاً شفاف از سوی ایالات متحده طرح‌ریزی و اجرا شده است. از سوی دیگر باید توجه کرد که متاسفانه در افغانستان هیچ اپوزیسیون قدرتمند علیه آمریکا وجود ندارد و برخی از تحلیل‌ها در این مورد که می‌گویند تصمیم‌گیرندگان در کابل با ایالات متحده همسو نیستند، کاملاً غلط است؛ چراکه تصمیم‌گیرنده اصلی در افغانستان تیم مستقر در کاخ سفید و بازوهای امنیتی و سیاسی آن است!

به صورت کلی بحث مذاکره با طالبان توسط تیم امنیتی کاخ سفید طراحی و اجرا شده است و اگر فکر کنیم که بازیگران صحنه سیاسی افغانستان در این پرونده مستقل هستند، کاملاً غلط است؛ بلکه تمام آنها با واشنگتن ارتباط دارند. داده‌های فعلی از حیث سیاسی و میدانی به خوبی نشان می‌دهد که ایالات متحده نه تنها بانی و مهندس انتخابات بوده بلکه به دنبال آن است تا وضعیت فعلی افغانستان را بر اساس نقطه‌گذاری‌های خود جلو ببرد و این روند در مسائل میدانی و سیاسی طی ۱۹ سال گذشته به خوبی مشخص است. واشنگتن به دنبال آن است تا بتواند یک «هرج و مرج داخلی» را با محوریت سیاسی و درون‌مایه انتخابات ریاست جمهوری کلید بزند و خود را پشت آن پنهان کند. در این میان یکی از سناریوهای ایالات متحده بحث تقابل با اپوزیسیون‌های افغانستان است و نمی‌گذارند آنها علیه منافع آمریکا کار کنند؛ حتی در مقاطعی دیده شده که پروژه تطمیع مالی در دستور کار قرار گرفته تا بتواند آنها را ساکت کند. به هر ترتیب تاخیر در اعلام نتایج انتخابات یک نوع وقت‌کشی بود که با پرونده مذاکره با طالبان ارتباط مستقیم دارد.

با نگاهی به سخنان مقامات سیاسی افغانستان و نگاهی به سابقة انتخابات دور اخیر به این مفهوم می‌رسیم که پروژه انتخابات افغانستان از قبل توسط آمریکایی‌ها مهندسی شده بود و قرار بر این بود تا خروجی آن همانند دوره قبل متناسب با سیاست‌های آنها پیاده‌سازی شود

آینده مبهم و البته خطرناک است!

سناریویی که در وضعیت فعلی کاملاً مشخص است، احتمال روی کار آمدن دولت موقت در افغانستان خواهد بود. آمریکایی‌ها به دنبال آن بودند تا بتوانند نتایج انتخابات را به شکلی مهندسی کنند تا در نهایت خلأ سیاسی در افغانستان حاکم شود و پس از آن جناح‌های سیاسی چندپاره شوند و نهایتاً بحث شکل‌گیری دولت موقت را کلید خواهند زد. پس از روی کار آمدن دولت موقت که طرح چندین ساله آمریکایی‌ها به حساب می‌آید، احتمالاً طالبان در این دولت مشارکت خواهد کرد. این در حالی است که تهدید داعش در شرق و شمال شرق افغانستان همچنان به قوت خود باقی است و نباید این موضوع را در حاشیه قرار داد؛ چراکه می‌تواند امنیت افغانستان را بیش از پیش مورد تهدید قرار دهد. مدلی که آمریکایی در دستور کار دارند دقیقاً همانند زمانی است که مجاهدین افغان از صحنه سیاسی افغانستان حذف شدند و طالبان روی کار آمد. به همین جهت پروژه فعلی بسیار خطرناک است. آمریکایی‌ها در وضعیت فعلی به دنبال خلق بحران جدید هستند و این بحران بر پایه دو محور استوار است: نخست آنکه طالبان را با خود هماهنگ و رفتارشان را کانالیزه کنند. به گونه‌ای که طی سالیان اخیر شاهد افتتاح دفتر سیاسی طالبان در پایتخت قطر بودیم که این موضوع بدون اجازه آمریکا اساساً اتفاق نمی‌افتاد. محور دوم بحث مشارکت طالبان در قدرت است که به هر ترتیب یک پروژه مبهم به حساب می‌آید. آنچه از رفتار تند عبدالله و تیمش پیداست این خواهد بود که احتمالاً در روزهای آینده بحث تشکیل دولت موازی به رهبری وی در شمال افغانستان جدی شود و احتمال دارد که دو دولت (همانند مدل لیبی) در افغانستان به روی کار بیاید؛ این دقیقاً همان سناریویی است که مورد نظر واشنگتن خواهد بود تا بتواند از خلاء قدرت به نفع خود و طالبان استفاده کند!