جنون نتیجه

 آریا طاری

اگر می‌بینید که همه این روزها در فوتبال ایران به تکاپو افتاده‌اند تا کاری برای تیم ملی انجام بدهند، دلیلش فقط نزدیک بودن زمان برگزاری جام جهانی است. اگر جام جهانی نزدیک نبود، هیچ‌کدام از این اتفاق‌ها در اطراف تیم ملی رخ نمی‌داد. فوتبال ایران اساسا به این ویترین علاقه دارد و می‌خواهد به هر قیمتی فوتبالش را در جام جهانی بهتر از آن‌چه که هست نشان بدهد. در واقعیت اما باید بپذیریم که خلاصه کردن همه چیز فوتبال در جام جهانی، تنها گم کردن راه اصلی برای پیشرفت خواهد بود.

به فرض که تیم ملی در رقابت‌های جام جهانی درخشید و اصلا برای اولین بار از گروهش صعود کرد، به فرض که ایران روبه‌روی انگلیس شکست نخورد و آمریکا و ولز را هم برد، به فرض که همه محو نمایش‌های درخشان ایران در این تورنمنت شدند، آیا واقعا چیزی درباره فوتبال ایران تغییر خواهد کرد؟ در ایران به غلط تصور می‌شود که پیشرفت فوتبالی تنها به کمک «نتیجه گرفتن» به دست می‌آید. این در حالی است که صرف رسیدن به یک نتیجه یا پشت سر گذاشتن چند نمایش خوب، برای متحول شدن فوتبال در تمامی ابعاد کافی نیست. راه پیشرفت فوتبال، سرشار از پیچیدگی‌های مختلف است و هرگز با چند نتیجه ساده، یک فوتبال به طور کامل متحول نمی‌شود. مگر کاستاریکا که در جام جهانی 2014 به عنوان صدرنشین از گروه مرگ صعود کرد و در دور حذفی نیز عملکرد خیره‌‌کننده‌ای داشت، امروز چه جایگاهی در دنیای فوتبال دارد؟ در ایران همه می‌خواهند از «نتیجه» لذت ببرند اما هیچ‌کس نمی‌خواهد مسیر جذاب و درازمدتی برای رسیدن به نتیجه مطلوب تعریف کند. به همین خاطر است که تصور می‌شود برکناری سرمربی تیم ملی، همه چیز را به شدت متحول خواهد کرد. بعضی‌ها خیال می‌کنند که اگر همین حالا اسکوچیچ را برکنار کنیم، بهترین نتیجه را در جام جهانی به دست می‌آوریم. حقیقت اما این است که حتی بزرگ‌ترین مربیان دنیا نیز برای رسیدن به شناخت کافی و پیاده کردن ایده‌های تازه، به زمان نیاز دارند و نمی‌توانند در یک اردو کار چندانی از پیش ببرند. فوتبال ایران مثل همیشه اهمیت کارهای درازمدت را انکار می‌کند و به دنبال ایجاد تحول در کوتاه‌ترین زمان ممکن است. تصمیمی که مثل همیشه جواب نمی‌دهد و ماجرا فقط بدتر می‌شود. شکی وجود ندارد که این روند در نهایت فوتبال ایران را به بن‌بست خواهد کشاند.

با نتایج خوب در جام جهانی، قصد داریم چه چیزی را به دنیا نشان بدهیم؟ اینکه فوتبال بسیار خوب و رو به پیشرفتی داریم؟ اینکه در این فوتبال همه چیز سر جای خودش قرار گرفته است؟ واضح است که چنین صحبت‌هایی برای فوتبال ایران فقط در حد «شوخی» هستند. در لیگ برتر ایران تیم‌هایی حضور دارند که حتی از استادیوم استاندارد برخوردار نیستند و ناچارند برای انجام مسابقه به شهرهای دیگر بروند. در فوتبال ایران ورزشگاه‌هایی وجود دارند که اگر بازسازی نشوند، فاجعه انسانی به بار خواهند آورد. در فوتبال ایران مدیرانی وجود دارند که ساده‌ترین اصول فنی فوتبال را نمی‌دانند و از راه‌های دیگری به این رشته ورزشی وارد شده‌اند. در فوتبال ایران باشگاه‌های بزرگ و پرهواداری وجود دارند که حتی نمی‌توانند رضایت ای.اف.سی برای حضور در رقابت‌های لیگ قهرمانان آسیا را به دست بیاورند. اینکه تیم ملی برای سال‌ها قهرمان آسیا نشده و در رده باشگاهی نیز موفقیتی به دست نیامده، اصلا «تصادفی» نیست. نتیجه‌ها به دنبال تغییرات عمیق ساختاری و رفتاری اتفاق می‌افتند اما در فوتبال ایران تصور می‌شود که تغییر فقط با عوض کردن سرمربی ممکن خواهد بود. این فوتبال غرق در مشکلات ریز و درشت است و خروجی همه این مشکلات، چنددستگی آشکار در بین بازیکنان تیم خواهد بود. اصلا در کدام دوره تیم ملی ایران بدون حاشیه و مشکلات راهی جام جهانی شده است؟ قبل از جام جهانی 98 فرانسه، سرمربی تیم ملی را به خاطر شکست در یک مسابقه تدارکاتی برکنار کردند، قبل از جام جهانی 2006 ستاره‌های تیم ملی در دو گروه روبه‌روی هم ایستادند، قبل از جام جهانی 2014 ماجرای اختلاف کی‌روش با چند ستاره پیش آمد و قبل از جام جهانی 2018 نیز فضای دوقطبی در فوتبال ایران به اوج خودش رسید. این دیگر به یک اتفاق تکراری تبدیل شده که ایران در میان انبوهی از حواشی بزرگ خودش را به جام جهانی برساند. بدون اینکه آرامش کافی برای درخشیدن در این جام وجود داشته باشد.

حتی صعود تیم ملی از دور گروهی جام جهانی، این حقیقت بزرگ را تغییر نمی‌دهد که قطر در همسایگی ایران چنین تورنمنت بزرگی را برگزار خواهد کرد و ایران حتی در برگزاری لیگ برتر هم مشکل دارد. این تفاوتی است که باید در درازمدت به فکر حل کردنش باشیم. اگر کمی از جنون نتیجه گرفتن به هر قیمتی در رقابتی مثل جام جهانی دست بکشیم و کمی به پیشرفت بلندمدت فکر کنیم بخشی از این مشکلات حل خواهد شد. فوتبال ایران باید خودش را در این مسیر قرار بدهد. مسیری متفاوت با آن‌چه امروز در این فوتبال اتفاق می‌افتد.