قاتل نشاط جمعی

آریا طاری

آن‌چه در فوتبال ایران بیشتر از هر چیز دیگری به فراموشی سپرده شده، توجه به ذات لذت و سرگرمی است. فوتبال ایران در حقیقت، هیچ‌کس را خوشحال نمی‌کند و دیگر هیچ‌کس را هم به وجد نمی‌آورد. شاید در تقابل با ای.اف.سی و سایر نهادهای بین‌المللی، همواره در ژست مظلومیت فرو برویم و یا اینکه به دنبال فریب ‌دادن این نهادها با سندسازی باشیم، اما حقیقت آن است که همه افراد دست اندرکار این فوتبال، به خوبی از غیرحرفه‌ای بودن فوتبال در ایران خبر دارند. دلایل متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد فوتبال ایران در سطحی به شدت آماتور قرار دارد و هیچ نشانه‌ای از رشد، توسعه و حرکت رو به جلو هم در آن دیده نمی‌شود.

استادیوم‌های جنگ جهانی

اولین چیزی که نمای عمومی و تصویر ظاهری فوتبال ایران را می‌سازد، استادیوم‌ها هستند. اگر کشوری مثل قطر به لطف استادیوم‌های تازه‌سازش به شدت مورد توجه قرار گرفته و امکانات فوق‌العاده‌ای را برای هواداران فوتبال فراهم کرده، در ایران همچنان خبری از ورزشگاه‌های پنج ستاره نیست. حتی استادیوم اصلی تیم ملی هم دیگر به مرحله فرسودگی رسیده و سال‌ها قبل  باید مورد بازسازی قرار می‌گرفته و اهمال‌کاری در این مورد، ورزشگاه آزادی را به ورطه نابودی کشانده است. اینکه لیگ برتر به نیم‌فصل نزدیک شده اما هنوز برخی تیم‌ها یک ورزشگاه استاندارد ندارند و مجبورند دیدارهای‌شان را در شهر دیگری برگزار کنند، خجالت‌آور است. اگر اسم این اتفاق «آماتوریسم» نباشد، پس دیگر نمی‌توان نامی برای آن پیدا کرد.

برنامه‌ریزی در کلاس جهانی

حقیقت آن است که شما نمی‌توانید هیچ لیگ مطرحی در کره زمین پیدا کنید که برنامه‌ریزی‌اش مثل لیگ برتر فوتبال ایران باشد. باورنکردنی است که در هفته دوازدهم لیگ برتر، این تعداد مسابقه در یک روز و یک ساعت برگزار شوند. سازمان لیگ طوری بازی‌ها را همزمان برگزار می‌کند که انگار سه هفته پایانی رقابت‌های لیگ برتر را پشت سر می‌گذاریم. برنامه‌ریزی لیگ همه جای دنیا، روز و ساعت خاص خودش را دارد. از طرفی طوری برنامه‌ریزی می‌شود که مخاطبان فوتبال بتوانند حداکثر استفاده را از بازی‌ها ببرند. در ایران اما مدیران تمام تلاش‌شان را برای «تلف کردن» بازی‌ها انجام می‌دهند و شرایط را برای کم‌تر دیده شدن مسابقه‌ها فراهم می‌کنند.

درآمدهای گمشده

بر اساس قوانین جاری فیفا، اگر یک باشگاه فوتبال تعادلی بین درآمد و هزینه نداشته باشد، آن باشگاه تمامی اصول حرفه‌ای‌گری را زیر پا گذاشته است. در فوتبال ایران اساسا چیزی به نام «درآمد» وجود ندارد. باشگاه‌ها سال‌ها برای تبلیغات محیطی جنگیده‌اند اما این اتفاق کفاف هزینه‌های‌شان را به هیچ وجه نمی‌دهد. اینجا نه خبری از درآمد حق پخش تلویزیونی است، نه بلیت فروشی تفاوت محسوسی برای تیم‌ها ایجاد می‌کند و نه درآمد چندانی از راه فروش پیراهن به دست می‌آید. با این متر و معیار، هیچ‌کدام از باشگاه‌‌های فوتبال ایران از نگاه فیفا حرفه‌ای نیستند.

قراردادهای استثنایی

همین چند روز قبل خبر رسید که باشگاه تراکتور به خاطر شکایت کوین فورچونه، یک میلیون دلار جریمه شده است. یک رقم سرسام‌آور دیگر که نتیجه یک قرارداد آماتور دیگر است. نحوه بستن قراردادها در فوتبال ایران خودش یکی از جنبه‌های آماتور بودن این فوتبال است. نباید تصور کرد که این مساله فقط به باشگاه‌ها برمی‌گردد. اینجا فدراسیونی داشتیم که به همراهی تاجر شکر، قرارداد سرمربی تیم ملی را بست و 6 میلیون یورو جریمه روی دست فوتبال ایران باقی گذاشت. اساسا در قراردادهایی که یک طرف‌شان تیم ایرانی است، تک تک امتیازها به بازیکن یا مربی مقابل داده می‌شود. اتفاقی که جریمه‌های هنگفتی در فوتبال ایران به همراه داشته است.

مربیان بدون مدرک

باید بپذیریم که سطح فنی مسابقات لیگ برتر هم اصلا بالا نیست. یکی از دلایل اصلی این ماجرا، به شرایط فنی سرمربی‌ها برمی‌گردد. گروهی از سرمربیان شاغل در فوتبال ایران، حتی مدارک لازم برای هدایت یک تیم فوتبال را هم ندارند. این موضوع خودش به تنهایی یکی از دلایل مهم دور ماندن فوتبال ایران از پیشرفت‌های فنی لازم است. شاید اگر سخت‌گیری بیشتری در این مورد وجود داشت، فوتبال ایران با سرعت بیشتری در مسیر پیشرفت قرار می‌گرفت.

دولت دست نمی‌کشد

شرایط مالکیت باشگاه‌ها در فوتبال ایران هم یکی از نمادهای آماتور بودن فوتبال ایران است. امروز دیگر در لیگ‌های معتبر دنیا چیزی به اسم مالکیت دولتی وجود ندارد اما در ایران استقلال و پرسپولیس را از یک وزارتخانه به وزارتخانه دیگری واگذار می‌کنند تا مالکیت آنها همچنان دولتی باقی بماند. اگر قرار است باشگاه‌داری را در مسیر حرفه‌ای قرار بدهیم، در درجه اول باید از مدیریت دولتی به سراغ مدیریت خصوصی برویم.

یک سیستم سنتی

جالب است بدانید یکی از ایرادات اساسی ای‌.اف.‌سی به فوتبال ایران به مساله بلیت‌فروشی برمی‌گردد. چراکه اساسا سیستم درستی در این زمینه تعریف نشده است. اگر در اروپا یک هوادار می‌تواند بلیت‌های یک سال تیمش را به راحتی با شماره صندلی تهیه کند، بعد از این همه مدت هنوز بلیت‌فروشی اینترنتی در فوتبال ایران هزار و یک ایراد بسیار بزرگ و اساسی دارد.