موضع ازسرِ قدرت مسکو درجهت امتیازگیری حداکثری

رامین پرتو

هر چه از زمان به قدرت رسیدن مجدد دونالد ترامپ می‌گذرد، شاهد وقوع تحولات جدید در نظام بین‌الملل هستیم و حالا در این راستا پرونده اوکراین به عنوان یکی از منازعات جاری در سطح بین‌المللی دچار تغییراتی شده که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. به عنوان مثال چندی پیش ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین اعلام کرد که به دنبال آن است تا معادن فلزات نایاب کشورش را در اختیار ایالات متحده به رهبری ترامپ قرار دهد و مایل است در ازای آن از حمایت تسلیحاتی و سیاسی واشنگتن در جنگ با روسیه برخوردار شود. این در حالیست که اوکراین یکی از بزرگ‌ترین منابع معدنی در اروپا را در اختیار دارد و زلنسکی تأکید کرده در راستای منافع ایالات متحده نیست که این منابع ارزشمند به دست روسیه بیفتند! 

از این اظهارات شاید کمتر از یک هفته می‌گذرد و حالا زلنسکی طرح جدیدی را رونمایی کرده است. او در گفت‌وگو با روزنامه گاردین اعلام کرده که کی‌یف آماده است تا سرزمین‌هایی را که در حمله سال گذشته خود در منطقه کورسک روسیه تصرف کرده، در ازای بازپس‌گیری سرزمین‌های اوکراینی که تحت کنترل روسیه هستند مبادله کند. او اعلام کرده که ما یک سرزمین را در ازای سرزمین دیگر مبادله خواهیم کرد و در پاسخ به این پرسش که کدام سرزمین‌ها را از روسیه مطالبه خواهد کرد، گفته است که «هنوز نمی‌دانم، باید ببینیم چه اتفاقی رخ می‌دهد اما تمام سرزمین‌های ما مهم هستند، هیچ‌کدام اولویت خاصی ندارند». 

این سخنان زلنسکی در حالی مطرح می‌شود که روسیه ادعا می‌کند پنج منطقه از اوکراین، شامل کریمه در سال ۲۰۱۴ و دونتسک، خرسون، لوهانسک و زاپوریژیا در سال ۲۰۲۲، را به خاک خود الحاق کرده اما با این وجود مسکو کنترل کامل این مناطق را در اختیار ندارد. 

نکاته بسیار مهم این است که زلنسکی در این مصاحبه خواستار تضمین‌های امنیتی سختگیرانه از سوی واشنگتن در هرگونه توافق احتمالی شده است که قبلاً هم بدان اشاره داشته است. وی در این باره گفت که «برخی می‌گویند که اروپا می‌تواند تضمین‌های امنیتی را بدون آمریکایی‌ها ارائه دهد و من همیشه پاسخ می‌دهم، خیر؛ تضمین‌های امنیتی بدون آمریکا، تضمین‌های واقعی نیستند». به گزارش یورونیوز، کی‌یف نگران است که هرگونه توافق بدون تعهدات نظامی عمیق و جزئی، مانند عضویت در ناتو یا استقرار نیروهای حافظ صلح، به کرملین زمان بدهد تا مجدداً خود را سازماندهی کرده و حملات جدیدی انجام دهد. 

در این میان باید توجه شود که اشاره زلنسکی در این مصاحبه به اروپا به نوعی نشان می‌دهد که اوکراین در مورد نقش اروپایی‌ها در خصوص حمایت از این کشور در برابر روسیه و ارائه تضمین‌های امنیتی، به صورت کامل در شک و شبهه قرار دارد و نمی‌خواهد هرگونه توافق با روسیه را بدون حضور ایالات متحده و صرفاً از کانال اتحادیه اروپا به امضاء برساند. در این مسیر باید توجه شود که در اتحادیه اروپا یک دوقطبی مشخص در مورد حمایت از اوکراین در برابر روسیه به خصوص پس از به روی کارآمدن ترامپ به وجود آمده و همین مساله نشان از آن دارد که اروپایی‌ها هم چندان در این راستا علاقه‌ای به حمایت از کی‌یف ندارند. 

اینکه چرا زلنسکی در چنین فضایی اعلام کرده که مایل است سرزمین‌های خود با روسیه را تبادل کند، موضوعی است که ریشه در مجادله این دو کشور در حوزه نظامی دارد و البته در این راستا رئیس‌جمهور اوکراین از هرگونه اقدام ترامپ علیه کی‌یف و به نفع روس‌ها هراس دارد

در این راستا خیدیون فان مییرن، نماینده پارلمان هلند اعلام کرد حل بحران اوکراین تنها در صورتی امکان‌پذیر است که ناتو از مداخله در این مناقشه خودداری کند. مییرن که عضو حزب راست‌گرای افراطی «مجمع برای دموکراسی» است، در اظهاراتی درباره یک سناریو واقع‌بینانه برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز این درگیری گفت که «اگر اکنون بتوان توافقی حاصل کرد، این توافق تنها در صورتی پایدار خواهد ماند که ناتو از مداخله دست بردارد و اوکراین بی‌طرف شود». او می‌گوید در حالی که روسیه بارها تمایل خود را برای مذاکره اعلام کرده، مسئله کلیدی این است که آیا قدرت‌های غربی به اوکراین اجازه خواهند داد که وارد مذاکرات صلح با روسیه شود یا خیر. 

از سوی دیگر، سرویس اطلاعاتی دانمارک (FE) سه سناریوی بالقوه برای تهاجم نظامی روسیه به اروپا و اوکراین را ترسیم کرده و هشدار داده که اگر جنگ در اوکراین پایان یابد یا با وقفه‌ای روبه‌رو شود، مسکو قادر خواهد بود منابع نظامی قابل توجهی را معطوف به ناتو کند که تهدید مستقیمی برای این ائتلاف نظامی غربی به رهبری آمریکا ایجاد خواهد کرد. این تحلیل اطلاعاتی که پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید با هدف اعلامی او مبنی بر مذاکره درباره صلح در اوکراین منتشر شده، نشان می‌دهد که تحت این شرایط، تقویت قوای نظامی روسیه به سرعت پیش خواهد رفت. این سرویس اطلاعاتی در جایی دیگر مدعی شده که روسیه در عرض ۲ سال، قادر خواهد بود تهدید قابل توجهی علیه یک یا چند کشور ناتو ایجاد کند که ممکن است منجر به بروز یک درگیری منطقه‌ای در منطقه دریای بالتیک شود و گفته شده که روسیه ممکن است در عرض پنج سال آتی، برای یک جنگ تمام‌عیار در اروپا و بدون نیاز به حمایت یا مداخله نظامی آمریکا، آماده باشد. 

دست رد مسکو به سینه کی‌یف

اینکه چرا زلنسکی در چنین فضایی اعلام کرده که مایل است سرزمین‌های خود با روسیه را تبادل کند، موضوعی است که ریشه در مجادله این دو کشور در حوزه نظامی دارد و البته در این راستا رئیس جمهوری اوکراین از هرگونه اقدام ترامپ علیه کی‌یف و به نفع روس‌ها هراس دارد؛ چراکه بر اساس سوابق تاریخی موجود از دور اول ریاست جمهوری ترامپ، او به پوتین و روسیه نزدیک بوده و ممکن است که به هر ترتیب به سوی مسکو متمایل شود. 

از منظری دیگر روسیه هم به صورت علنی با طرح زلنسکی در خصوص تبادل زمین و خاتمه جنگ مخالفت کرده است. در این خصوص دمیتری مدودف، معاون شورای امنیت روسیه (چهارشنبه) حمله روسیه به کی‌یف را مصداق تلاش برای برقراری صلح از طریق اعمال قدرت توصیف کرد و گفت که صلح از طریق قدرت گاهی واقعاً جواب می‌دهد. مثلاً با نشان دادن توازن واقعی قدرت، نه یک توازن ساختگی؛ همان‌طور که در کی‌یف پس از اصابت موشک‌ها و پهپادهای ما رخ داد و صدای آنرا همه در اوکراین شنیدند. او در ادامه، اظهارات ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین درباره تبادل اراضی میان کی‌یف و مسکو را مزخرف توصیف کرد و گفت که حتی چنین حملاتی هم هنوز نتوانسته اذهان افرادی مانند زلنسکی را که این اظهارات را مطرح می‌کنند، پاکسازی کند. 

همزمان با پیشنهاد زلنسکی و رد آن از سوی مدودف، رویترز گزارش داد که حمله موشکی روسیه به کی‌یف در بامداد دیروز (چهارشنبه) یک کشته و چهار زخمی بر جای گذاشته که نشان می‌دهد منازعه قرار نیست به این زودی پایان یابد

همزمان با پیشنهاد زلنسکی و رد آن از سوی مدودف، رویترز گزارش داد که حمله موشکی روسیه به کی‌یف در بامداد دیروز (چهارشنبه) یک کشته و چهار زخمی بر جای گذاشت و موجب چندین انفجار و آتش‌سوزی شد. از سوی دیگر نیروی هوایی اوکراین مدعی شد که ۶ موشک بالستیک و ۷۱ پهپاد مهاجم را سرنگون کرده است. این حمله زیرساخت‌های حیاتی را در کی‌یف و چرنیهیف تخریب کرد و زلنسکی در واکنش به این حمله از متحدان غربی خود خواست برای پایان عادلانه جنگ همکاری کنند. 

با تمام این اوصاف باید گفت که اگرچه زلنسکی به دنبال آن است تا بتواند از هر طریقی خود را در مورد خاتمه جنگ فعال نشان دهد، اما روسیه مذاکره در این وضعیت را همسو با منافع خود نمی‌داند و بر این اساس تلاش می‌کند تا به هر ترتیب جنگ را ادامه بدهد و امتیازات بیشتری از اوکراین کسب کند.