صدور صیفی‌جات یعنی فروش آب به قیمت بسیار نازل به مصرف‌کننده خارجی

گروه شهرنوشت «روزنامه توسعه ایرانی»: در افق اجرای سند امنیت غذایی تا ۱۴۱۱ بر خودکفایی برخی محصولات تاکید شده که براین اساس تولید محصولات کشاورزی باید از ۱۳۳میلیون تن به ۱۶۰میلیون تن برسد که بسیاری از کارشناسان حوزه کشاورزی اذعان می‌کنند که دستیابی به این میزان تولید با این حجم آب مصرفی امکان ندارد. در این راستا پیمان فلسفی، نایب رییس کمیسیون کشاورزی می‌گوید: براساس برآوردها برای تحقق برنامه تولید به ۱۶۰میلیون تن به حدود ۱۰۰میلیارد مترمکعب آب نیاز است در حالی که در برنامه هفتم آمده مصرف آب در حوزه کشاورزی باید به رقم ۵/۵۱میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کند. 

محمود یزدانی در گفت و گو با «توسعه ایرانی»: اگر بتوانیم فقط 10 درصد در مصرف آب کشاورزی صرفه‌جویی داشته باشیم و براساس مدرنیته و الگوی مصرف کشت داشته باشیم، می‌توانیم با این 10 درصد صرفه‌جویی، آب شرب و صنعت را تأمین کنیم

به گفته این نماینده مجلس عدد آب مصرفی تاکید شده فقط برای تولید کالاهای اساسی است. بنابراین چگونگی محاسبات این مصرف آب و تولید محصولات کشاورزی جای تعجب دارد و در این خصوص باید فکری کرد و وزارت نیرو برای تامین آب باید راهکار پیشنهاد دهد. 

اما صفدر نیازی معاونت امور آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در این باره می‌گوید که امکان تحقق افزایش تولید محصولات کشاورزی به ۱۶۰میلیون تن و کاهش مصرف آب بخش کشاورزی به ۵۱میلیارد مترمکعب تا افق ۱۴۱۱ وجود دارد اما دستیابی به این امر مستلزم تحویل آب حجمی است. 

به گفته وی هر اقدامی و هر تصمیمی یک‌سری الزاماتی می‌طلبد، این سند امنیت غذایی که توسط رییس‌جمهور ابلاغ شد مستلزم الزاماتی است اما آنچه حائز اهمیت است اینکه امسال با شروع برنامه هفتم در حوزه ما یک‌درصد از الزامات فراهم نشده است که طبیعتا به برنامه نمی‌رسیم. 

معاون امور آب و خاک وزارت جهاد همچنین اعلام کرده است که امسال در برنامه هفتم قرار است ۲۰۰هزار هکتار سامانه آبیاری تحت‌فشار، ۱۵۰هزار هکتار آبیاری زیرسطحی، ۷۰هزار هکتار شبکه و ۳هزار کیلومتر قنات مرمت کنیم اما تجهیز و نوسازی رقمی نزدیک به ۱۵۰ همت اعتبار می‌خواهد که با گذشت ۱۰ماه تنها ۳۰۰ تا ۴۰۰میلیارد تومان پول گرفتیم، در حالی که ۱۵۰همت باید می‌گرفتیم و موافقتنامه با سازمان برنامه و بودجه ۴همت، سال بعد ۵/۴همت است در حالی که ۱۶۰همت نیاز داریم. 

البته معاون امور آب و خاک وزارت جهاد شرایطی را هم برای تحقق این اهداف مطرح کرده است. به گفته وی براساس برنامه سالانه آبیاری تحت فشار در ۲۰۰ هزارهکتار، آبیاری زیرسطحی ۱۵۰ هزارهکتار، قنوات ۳ هزارکیلومتر، شبکه‌ها سالی ۷۰ هزار، تجهیز و نوسازی سالی ۷۰ هزارهکتار باید اجرا شود که برای محقق شدن این شاخص‌ها در ابتدای امسال برآورد کردیم که رقمی بالغ بر ۱۴۷ همت اعتبار نیاز داریم، درحالیکه امسال موافقت نامه با ۴.۱ همت موافقت نامه با سازمان برنامه و بودجه رد و بدل کردیم و آنچه تخصیص یافته ۴۰۰ میلیارد تومان یعنی ۱۰ درصد مصوب است و بدیهی است که وقتی یک درصد اعتبارات مورد نیاز تامین نشده به برنامه نمی‌رسیم، از این رو بدنبال آن هستیم که از طریق دیگر روش‌ها همچون بخش خصوصی و خیرین به اهداف دست یابیم. 

یک کارشناس آب: اگر بخواهیم وارد این مقوله حساب و کتاب درباره آب مصرفی در بخش کشاورزی شویم، تولید همه صیفی‌جاتی که پرمصرف هستند به ضرر است یعنی عملا آب را به قیمت بسیار نازل به مصرف‌کننده که در خارج از کشور است می‌فروشیم و بعد مدعی می‌شویم که صادرات انجام می‌دهیم

این درحالی است که محمد درویش فعال محیط زیست می‌گوید اگرچه سال اول اجرای سند برنامه هفتم به پایان رسیده است اما وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی تاکنون گزارشی درباره اقدامات انجام شده در این زمینه ارائه نکرده‌اند. 

کشور ما دارای اقلیم خشک است

محمود یزدانی، کارشناس در گفت و گو با «توسعه ایرانی» در این باره گفت: کشوری که دارای اقلیم گرم و خشک است و اخیرا هم گفته شده که کشور ما دارای اقلیم نیمه خشک و خشک است که البته من با این موضوع از اساس مخالفت دارم چراکه کشور ما دارای اقلیم خشک است. اما ما به صورت میانگین سالیانه ۱۰۰ میلیارد مترمکعب نیاز آبی داریم. از این میزان نیاز آبی کشور بیش از ۹۰ درصد آن در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

وی با اشاره به قانون اصلاح الگوی کشت توسط مجلس یازدهم تصویب شد، گفت: در کشوری که دارای اقلیم خشک است و بیش از سه چهارم آورده‌های آسمانی خود را به صورت تبخیر از دست می‌دهد. در واقع به ازای ۲۴۰ میلی متر سرانه بارندگی که در کشور وجود دارد ۱۸۰ میلیمتر آن تبخیر می‌شود. این عدد در دنیا متفاوت است در دنیا ۸۰۰ میلمتر بارندگی داریم اما ۴۸۵ میلمتر تبخیر می‌شود اما کشور ما هم بارندگی کمی دارد و هم میزان تبخیر زیادی. یعنی ۲۴۰ میلیمتر میانگین بارندگی آن است اما ۱۸۰ میلیمتر آن تبخیر می‌شود. 

تبدیل کشاورزی غرقابی به قطره‌ای باید سالیان گذشته اتفاق می‌افتاد

این کارشناس حوزه آب تصریح کرد: اگر فقط 10 درصد بتوانیم در مصرف در کشاورزی صرفه جویی داشته باشیم و از کشت مدرنیته استفاده کنیم و براساس الگوی مصرف کشت داشته باشیم می‌توانیم با این 10 درصد صرفه جویی شرب و صنعت را تحت پوشش قرار دهیم. قانونی که درخصوص سند الگوی کشت ابلاغ شد براساس آن کشاورز نباید هر آنچه که تمایل دارد را بکارد و باید هر آنچه که بهره‌وری بیشتری دارد را کشت کند می‌تواند به صرفه‌جویی در این زمینه کمک کند. در واقع تبدیل کشاورزی غرقابی به قطره‌ای باید سالیان گذشته اتفاق می‌افتاد. 

یزدانی تصریح کرد: معمولا برای یک کیلو برنج ۴ متر مکعب آب مصرف می‌کنیم در صورتی که الگوی مصرف در تهران ۴۰۰ لیتر به ازای یک خانوار است. یعنی ده برابر الگوی مصرف در تهران برای یک کیلو برنج آب مصرف می‌کنیم. همچنین یک کیلو گوشت گرم حدود ۱۵ مترمکعب آب مصرف می‌کند. اگر بخواهیم وارد این مقوله حساب و کتاب درباره آب مصرفی در بخش کشاورزی شویم، تولید همه صیفی‌جاتی که پرمصرف هستند به ضرر است یعنی عملا آب را به قیمت بسیار نازل به مصرف کننده که در خارج از کشور است می‌فروشیم و بعد می‌گوییم که صادرات انجام می‌دهیم. 

کشور ما باید به سمت اصلاح الگوی کشت برود

وی ادامه داد: هر کیلو هندوانه ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند. وقتی ما کشوری داریم که نیاز آبی دارد و با کمبود منابع آبی مواجه است و سرانه بارش در آن نسبت به دنیا تقریبا یک چهارم است. از همین سرانه پایین بارش هم سه چهارم تبخیر می‌شود چرا باید به دنبال کشت محصولات پرآب باشیم. ما حجم معینی از آب را داریم که باید در بخش‌های مختلف مانند صنعت، کشاورزی، شرب و... آن را مدیریت کنیم. درخصوص محصولات استراتژیک بحثی نیست. گندم محصول استراتژیک در کشور ما است و نمی‌توان گندم را از سبد تغذیه آب جدا کرد اما در کلیت کشور ما باید به سمت اصلاح الگوی کشت برود. قدم‌هایی برداشته شده اما موثر نیست. یعنی سرعت شتابان گرمای کره زمین به انضمام کاهش بارندگی‌ها در مقابل سرعت اقدامات ما در خصوص صنعتی‌سازی هزینه‌های انتقال آب و آبیاری کشاورزی بسیار کم است و این تلاش موثر نیست. 

وی در پاسخ به این سوال که می‌توانیم با این روند به افق ۱۴۱۱ و کاهش ۲۰ درصد آب در بخش کشاورزی دست پیدا کنیم، گفت: ما قرار است چه چیزی را کاهش دهیم. بخشی از این آب توسط بارش‌ها تامین می‌شود بخش دیگر توسط منابع اب زیرزمینی. منابع آب زیرزمینی را وقتی برداشت می‌کنیم با موضوعات و چالش‌های متعددی مواجه می‌شویم. بارش‌ها هم به دلایل مختلفی کاهش پیدا کرده است بنابراین باید مابه التفاوت نیازمان را از منابع آب زیرزمینی برداشت کنیم. وقتی منابع آب زیرزمینی را برداشت می‌کنیم هم فرونشست اتفاق می‌افتد. فرونشست صبر زمین است و اگر صبر زمین تمام شود با موضوع زلزله مواجه می‌شویم و حیات انسان به مخاطره می‌افتد. بنابراین باید به سمت صنعتی‌سازی کشاورزی و آبیاری قطره‌ای برویم.