یک باستان‌شناس در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»:
آثار تاریخی چنان آسیب‌پذیرند که با برف و باران هم تخریب می‌شوند!
یک باستان‌شناس گفت: به طور کلی آثار تاریخی ما خیلی آسیب‌پذیر هستند. یعنی این آسیب‌پذیری بعضا از طرف نیروهای انسانی است. به طور مثال خیلی از آثار تاریخی ما در گذشته به دلیل بردن مصالح ساختمانی از این ابنیه تاریخی یا بردن سنگ و آجر این ابنیه دچار خسارت و تخریب شده‌اند. خیلی از این آثار تاریخی به بهانه اینکه در زیر زمین این آثار گنج وجود دارد تخریب شده و از بین رفته‌اند و شالوده آنها سست شده است.
به گزارش گروه شهرنوشت «توسعه ایرانی» بارها و بارها در هنگام بازدید از اماکن تاریخی شاهد تخریب بناهای تاریخی بوده‌ایم؛ از یادگاری نوشتن بر دیوار بناها تا حکاکی بر آثار مهم تاریخی که هر‌کدام به نوعی نشان از عدم مراقبت کافی مسئولان دارد. همچنین لازم است تا در رابطه با محافظت از محیط پیرامون برای مردم فرهنگ‌سازی جدی صورت گیرد؛ از اهمیت به طبیعت تا بناها و مکان‌های تاریخی که بخشی از هویت جمعی ما تلقی می‌شوند.
از این گذشته عوامل متعدد دیگری مانند فرونشست زمین، زلزله، عوامل طبیعی و ... نیز باعث تخریب آثار تاریخی شده تا جایی که سید رضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در نشست با استانداران اعلام کرد که در سازه‌های میراثی کشور دچار فرسودگی شده‌ایم و این خطرناک است و گزارش‌ها نگران‌کننده است.
اگر حافظه تاریخی خود را فراموش کنیم، برنامه‌ای برای آینده نخواهیم داشت
رجبعلی لباف خانیکی، باستان‌شناس در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی» درباره از بین رفتن آثار تاریخی و خطراتی که آثار تاریخی را تهدید می‌کند، گفت: مسئله‌ای که ما به آن مبتلا هستیم عدم آگاهی مردم با ارزش‌های معنوی و بالقوه مادی آثار و بناهای تاریخی است واقعیت این است که اینها پدیده‌هایی هستند که در گذشته‌های دور و نزدیک به وسیله اجداد ما و هم میهنان ما ساخته شده‌اند. وقتی که پیشینیان این آثار را می‌ساختند از فکر، اندیشه، اعتقاد و خودشان یک نشانه‌هایی به جا گذاشته‌اند که وقتی این نشانه‌ها به وسیله کارشناس، باستان‌شناس یا معمار خوانده شود، قاعدتاً شناخته خوبی از گذشته به ما می‌دهد.
وی ادامه داد: اگر ملتی حافظه تاریخی خود را فراموش کند و نداند که در گذشته چه مسیری طی شده و چه چیزی‌هایی در گذشته بوده است اصولا برای آینده برنامه‌ای نخواهد داشت. همانطور که به قول معروف می‌گویند که گذشته چراغ راه آینده است و این یک واقعیت است. از نظر مادی یک اثر تاریخی می تواند باعث حضور گردشگر در کشور شود تا با حضور در کشور از این آثار بازدید کند. قاعدتا می دانیم که ایران حیثیت و اعتباری که دارد به خاطر به همان شکوه، عظمت و در واقع جایگاه گذشته‌اش در بین ملت‌های دیگر و کشورهای دیگر است و آنچه که باعث معرفی ما می‌شود که چه بوده ایم همین آثار تاریخی است.
این کارشناس میراث فرهنگی تصریح کرد: البته ناگفته نماند که آثار تاریخی و میراث فرهنگی منحصر به بناها نیست بلکه تمام اشیای منقولی که در موزه‌ها هستند نیز همان حکم را دارند و ساخته و پرداخته فکر و اندیشه بشر هستند و گذشته از آنها ما یک مقوله دیگری داریم به نام میراث معنوی که این میراث معنوی هم که موضوعاتی مانند زبان، گویش، خط، آیین و آداب و رسوم را شامل می‌شود و این آثار معنوی هم باید پاس داشته شود. اما متاسفانه آنطور که ما می بینیم و میدونیم نه قدر اینها دانسته شده نه سعی وبر این است که اینها نگهداری شود.
بی‌اعتنایی به میراث فرهنگی باعث مصادره
ارزش‌های فرهنگی و تاریخی ما می‌شود
وی با اشاره عملکرد صدا و سیما و رسانه ها در این زمینه گفت: شاید یکی از مقصرین این مسئله هم رسانه‌های گروهی باشند. رسانه‌های گروهی آنطور که باید و شاید به این موضوعات نمی‌پردازند. ما می‌بینیم که مثلاً در رادیو تلویزیون ما در ارتباط با همه چیز صحبت می شود به جز تاریخ ما، گذشته ما، فرهنگ ما، فولکلور ما و هیچ وقت ندیدیم که مثلا یک میز گردی گذاشته شود و در این میزگرد کارشناسا آثار تاریخی و میراث‌های فرهنگی را معرفی کرده و اهمیت اینها را برای مردم توضیح بدهند و بگویند که در واقع این ها چه پدیده‌هایی هستند و چه لزومی دارد که اینها شناسایی شوند و جایگاه شان در عرصه اجتماعی
مشخص شود.
لباف خانیکی تصریح کرد: متاسفانه گاهی اوقات این بی‌اعتنایی مردم و دولتمردان نسبت به میراث فرهنگی باعث شود که از سوی دیگران ارزش‌های فرهنگی معاصر و تاریخی ما مصادره شود و همچنین از سوی دیگر اشخاصی که به عنوان قاچاقچی و فروشنده آثار تاریخی این آثار را به کشورهای دیگر و موزه‌های دیگر بفروشند و آنها به این آثار تاریخی ما افتخار کنند و بعد هم از قبل این آثار موزه‌هایشان را بیاریند و بعد هم باعث درآمد برای آنها شود و خسارت‌های فرهنگی و تاریخی به ما وارد کنند.
آثار تاریخی ما خیلی آسیب‌پذیر هستند
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به این سوال که متاسفانه در سالهای اخیر شاهد هستیم که برخی از ابنیه تاریخی و میراثی ما به دلیل موضوعاتی مانند فرونشست دچار خسارت‌هایی شده اند که بعضا جبران ناپذیر هم هست این اتفاقات چه تبعات منفی را می تواند برای آثار تاریخی و میراثی کشور داشته باشد، خاطرنشان کرد: به طور کلی آثار تاریخی ما خیلی آسیب‌پذیر هستند. یعنی این آسیب پذیری بعضا از طرف نیروهای انسانی است. به طور مثال خیلی از آثار تاریخی ما در گذشته به دلیل بردن مصالح ساختمانی از این ابنیه تاریخی یا بردن سنگ و آجر این ابنیه دچار خسارت شده وتخریب شده اند. خیلی از این آثار تاریخی به بهانه اینکه در زیر زمین این آثار گنج وجود دارد تخریب شده اند و از بین رفته اند و شالوده آنها سست شده است.
این باستان‌شناس تصریح کرد: بسیاری از این آثار حتی با برف و باران تخریب شده یعنی عدم رسیدگی به اینها باعث شده که براثر باران و برف دچار تخریب شود و خیلی از این آثار بر اثر وزش باد دچار تخریب شده اند یعنی دچار رانش شده و تخریب شده و از بین رفته اند. همچنین جاذبه زمین به مرور باعث شده که این آثار دچار تخریب شده و ریزش کنند و مصالح ساختمانی بیفتد. در مجموع موضوعاتی مانند فرونشست، زلزله و انواع و اقسام سوانح طبیعی این آثار تاریخی را در معرض خطر قرار داده است. همه اینها به این جا منتج می شود که این آثار تاریخی نیاز به رسیدگی دارند. هر چیزی چه در کشور ما و چه در سایر کشورها دارای متولیانی است و باید این متولیان از این آثار محافظت کنند و یک آثار تاریخی را شناسایی کرده و از آن نگهداری کنند به ویژه آثار تاریخی که در فهرست آثار ثبت شده قرار می گیرد باید درخصوص حفظ این آثار تاریخی سرمایه گذاری و از آن ها مراقبت شود.
عوامل متعددی
آثار تاریخی را تهدید می‌کند
لباف خانیکی تصریح کرد: عوامل متعددی می تواند آثار تاریخی را تهدید کند و باید این عوامل شناسایی و جلوی تخریب آثار توسط این عوامل گرفته شود و همچنین باید اقداماتی انجام شود که این عوامل متعدد نتواند باعث تخریب آثار تاریخی و باستانی شود. در مجموع عدم شناخت مسئولین ومردم نسبت به ارزش و اهمیت این آثار باستانی و عدم مراقبت و معرفی این آثار در عرصه اجتماعی باعث از بین رفتن آثار تاریخی می شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا عدم توجه به آثار تاریخی و باستانی می‌تواند منجر به از بین رفتن این آثار شود به گونه ای که در سالهای آینده دیگر اثری از این آثار باقی نماند، ادامه داد: مهمترین مثالی که می‌توانیم در این زمینه بزنیم عرصه کنونی شهرها است به طور مثال در اطراف حرم مطهر امام رضا علیه السلام در همین مشهد را اگر در نظر بگیریم واقعیت این است که هسته مرکزی شهر مشهد همین حرم بوده است و قاعدتاً تمام تاسیسات عام المنفعه، تاسیسات علمی سازه‌ها و نهادهای مذهبی فرهنگی مانندتمام شهرها که در مرکزیت شهر شکل می گیرد در اینجا هم دراطراف حرم شکل گرفت.
رجبعلی لباف خانیکی در گفت و گو «توسعه ایرانی»: واقعیت این است که هر شهری دارای یک حافظه تاریخی بوده مشهد در سفرنامه‌ها و متون تاریخی محله‌های مختلفی داشته و شیوه زندگی خاصی در آنجا مطرح بوده همچنین شخصیت‌های بزرگی در این محله ها حضور داشتند اما از این ها دیگر هیچ خبری نیست و اگر مستشرق یا گردشگری الان بخواهد مشهد قدیم را ببیند و با محله‌های قدیمی مشهد آشنا شود متاسفانه جایی نیست که بخواهد با آن آشنا شود در سایر شهرها نیز همین طور است
وی ادامه داد: قاعدتا منافع مادی ایجاب کرده است که در طول زمان اطراف حرم مطهر مرتب دچار تغییر و تحول شود و به طور مثال خانه‌های یک طبقه قدیمی از بین رفته و به پاساژ، برج و خیابان تبدیل شوند و در واقع اقداماتی صورت بگیرد که زندگی امروزی را سامان و شکل دهد. قاعدتا در این گیر و دار تعداد بسیار زیادی آثار تاریخی از بین رفته است همچنین در سایر شهرهای بزرگ مانند شیراز و تبریز و ... این اتفاق را شاهد هستیم البته در یزد خوشخبتانه آثار تاریخی آسیب زیادی در این زمینه ندیده اند. اما در سایر شهرها دچار آسیب‌های جبران ناپذیری شده اند و همینطور هم ادامه دارد و اینطور نیست که در برهه ای امیدوار باشیم که این روند متوقف خواهد شد.
محله‌های قدیمی در اکثر شهرها
از بین رفته‌اند
این باستان‌شناس تصریح کرد: واقعیت این است که هر شهری دارای یک حافظه تاریخی بوده است مشهد ما در سفرنامه ها و متون تاریخی می بینیم که محله‌های مختلفی داشته است و این محله‌های مختلف حیات خاص خودشان را داشته اند و شیوه زندگی خاصی در آنجا مطرح بوده همچنین شخصیت‌های بزرگی در این محله ها حضور داشتند اما از اینها دیگر هیچ خبری نیست و اگر یک مستشرق یا گردشگری الان بخواهد مشهد قدیم را ببیند و بخواهد با محله‌های قدیمی مشهد آشنا شود متاسفانه جایی نیست که بخواهد با آن آشنا شود در سایر شهرها نیز همین طور است.
بر فراز بسیاری از تپه‌های باستانی دکل‌های مخابراتی نصب شده است!
وی ادامه داد: مسائل دیگری که وجود دارد این است که بغیر از جنبه‌های قاچاق آثار تاریخی متاسفانه به دلیل راه سازی ها یا ایجاد تاسیسات آب و برق و گاز و ... آثار تاریخی از بین می رود ما بسیاری از تپه‌های باستانی را داریم که بر فراز آنها دکل‌های مخابراتی نصب شده است البته اینها دلیل بر این است که افرادی که مسئول این موضوعات هستند یا قوانین و مقررات را نمی دانند و یا این قوانین را دور می زنند و یا به شکلی عمل می کنند که نفع مردم در آن لحاظ نمی شود و میراث فرهنگی که جز هویت ملت است آسیب دیده و مخدوش می شوند.
دیدگاه تان را بنویسید