خوب، بد، جلف

محمد تقی‌زاده

خوب: «آپاراتچی» از قربانعلی طاهرفر 

آپاراتچی ماجرای دلبستگی‌های یک نقاشِ ساختمانِ عاشقِ سینما را روایت می‌کند که با اشتیاق تمام به تولید چند فیلم کوتاه موفق شده و در آرزوی ساختن نخستین فیلم سینمایی خودش است. در خلاصه داستان رسمی این فیلم که در بخش نگاه نو جشنواره فجر ۱۴۰۲  نمایش داده شد، آمده است: «التفات، بتونه می‌زند... التفات دستیار کارگردان است... بایرام سمباده می‌کشد... بایرام فیلمبردار است... شهباز آستری می‌زند... شهباز بازیگر است... ایوب سقف را رنگ می‌زند... ایوب مدیرتولید است... جلیل، اما رنگ نهایی را می‌زند... وسواس دارد و هر دیوار را باید سه بار رنگ بزند... چرا؟ چون جلیل کارگردان است... حالا این جماعت می‌خواهند اولین فیلم بلندشان را بسازند...، اما حیدر، پدر جلیل نمی‌خواهد پسرش در منجلاب سینما فرو رود...»

آپاراتچی از عجیب‌ترین فیلمهای این سال‌های سینمای ایران است؛ گاهی آنقدر دم دستی و ساده و ابلهانه به نظر می‌رسد که تماشاگران جدی‌تر سینما را پس می‌زند و در مقابل حرف‌ها و مضامینی را روایت می‌کند که از به‌روزترین، چالش برانگیزترین و پیچیده‌ترین مسائل سیاسی اجتماعی ایران بعد از انقلاب است‌. تصویر شهید نوری و تشابهات آن با یکی از روحانیون دهه اول انقلاب و تداعی و موضعی که فیلم از اعدام نشان می‌دهد در نوع خود کم‌نظیر است. فیلم در انتها به مردم و عاشقان سینما تقدیم می‌شود اما در موارد زیادی مواضع حاکمیتی غلیظ و سنگینی را در قامت شوخی و سادگی مطرح می‌کند تا آپاراتچی، از عجیب‌ترین و در عین سادگی پیچیده‌ترین فیلم‌های این سال‌ها باشد.

بد: «تمساح خونی» از جواد عزتی

پرفروش‌ترین فیلم امسال تا اینجا، نخستین فیلم جواد عزتی در مقام کارگردان است که از زمان اکران در جشنواره پیش‌بینی پرفروش‌ بودن آن دور از انتظار نبود. در خلاصه داستان فیلم کمدی تمساح خونی یک جمله از سوی عوامل فیلم منتشر شده است: «من یه تمساحم، یه تمساح خونی‌! یه آدم زخمی که کل زندگیش فقط باخته و چیزی برای از دست‌ دادن نداره... ولی باز دلش ریسک‌های بزرگ می‌خواد!»

فیلم حفره‌های داستانی  کم ندارد، اکشن‌هایش اضافی است و پایان‌بندی بدی دارد با این وجود، موفقیتی که جواد عزتی در فیلم اولش به گواه نمایش‌های شلوغ در جشنواره و گذاشتن سانس فوق‌العاده به وجود آورده، مسیری است که به خوبی انتخاب کرده است. عزتی برخلاف برخی از هم‌‌نسلان خود مقهور و تسلیم تکنیک و تکنولوژی نشده و اصالت سینما را به عنوان تارگت اصلی خود برگزیده است. در تمساح خونی در درجه اول، عزتی قصه‌گو بوده و همه عوامل اجرایی و فنی را برای داستانگویی خود مامور کرده است. فیلم به مثابه آثار آمریکایی و مدل‌های سینمای اکشن هالیوودی است و سعی کرده از تکنیک‌های سینمایی از موسیقی و فیلمبرداری تا تدوین و طراحی صحنه و لباس به بهترین شکل استفاده کند.گروه بازیگری فیلم از دیگر امتیازات فیلم است که جملگی نقش‌آفرینی قابل قبولی داشتند. عزتی به سنت سریال‌های تلویزیونی موفق خود با الناز حبیبی و عباس جمشیدی‌فر همکار شده و حضور کاریزماتیک خلج، جذاب و بجا استفاده شده است.

عزتی درباره این فیلم گفته است: «من می‌خواستم یک فیلم تماشاگرپسند بسازم و در وهله دوم حتما بخش سینما بودن فیلم برایم مهم بود. یعنی وقتی فیلم را می‌بینم، بین پلان‌های این فیلم و پلان‌های یک سریال تفاوت قائل باشم. یادم است روز اول که دور هم‌ جمع شدیم، گفتم من دوست دارم این فیلم را برای این بسازم که در هر بخش آن حتی یک پیشنهاد کوچک برای سینما داشته باشد. من ذات سینمای ایران را دوست دارم و حیف است که این سینمای باشکوه در سرش بخورد و دائما بگوییم سینمای ایران عقب مانده است.»

جلف:  «سال گربه» از مصطفی تقی‌زاده

سال گربه با 59 میلیارد تومان، چهارمین فیلم پرفروش سال بعد از «تمساح خونی»، «مست عشق» و «تگزاس» است. در خلاصه داستان یک خطی فیلم سال گربه که بهرام افشاری بازیگر نقش اصلی آن است آمده است: داستان فیلم سال گربه داستان کسی است که دوست داشت معروف شود حالا به هر طریقی که شده. مصطفی تقی‌زاده کارگردان فیلم سال گربه پیش از این فیلم «زرد» را با حضور بازیگران مطرحی چون بهرام رادان و شهرام حقیقت‌دوست و مهرداد صدیقیان ساخت. سال گربه دومین تجربه همکاری مشترک تقی‌زاده با سعید خانی بعد از سریال «حرفه‌ای» است که در نمایش خانگی ساخته شد و حال و هوای جنایی معمایی داشت یعنی این فیلم با دو اثر قبلی فیلمساز از نظر حال و هوا تفاوت‌های زیادی دارد.درباره اقبال عمومی به فیلم سال گربه چند شاخص را می‌توان به طور ویژه مورد بررسی قرار داد مثلا اینکه در دو سال اخیر و بعد از ناآرامی‌های ۱۴۰۱، اقبال جامعه به فیلم‌های کمدی رشد چشمگیری داشته به نحوی که پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران (به استناد بهای بلیت۴۰ تا ۶۰ هزار تومانی) فیلم «فسیل» بوده که در سال ۱۴۰۲ و بعد از این اتفاقات نمایش داده شده و دیگر فیلم‌های کمدی سال گذشته از جمله «هتل»، «هاوایی» و «شهر هرت» نیز پرفروش شدند. از این رو به نظر می‌رسد ساخت فیلم کمدی در وهله اول نیاز و خواسته مخاطب است و پس از آن، داشتن برخی المان‌های کمدی و فضاسازی‌ها می‌تواند موفقیت آن را در گیشه تضمین کند.