انسداد جغرافیایی برای تقسیم غزه؟!

رامین پرتو

وضعیت پرونده غزه و به خصوص اوضاع در رفح این روزها اگرچه به عنوان یکی از سرتیترهای مهم رسانه‌های جهان مطرح است، اما واقعیت این است که گویا تل‌آویو و در رأس آن کابینه جنگ به رهبری بنیامین نتانیاهو به رسانه‌‌های اسرائیل دستور داده‌اند که هر چه می‌توانند به سانسور اخبار وضعیت جاری در رفح و به صورت کلی غزه بپردازند. در این راستا وزارت بهداشت فلسطین اعلام کرده که تلفات جنگ غزه به ۳۵ هزار و ۳۸۶ کشته و ۷۹ هزار و ۳۶۶ زخمی رسیده است اما همچنان تعدادی از قربانیان زیر آوارها و در مسیرهایی هستند که کادر دفاع مدنی و آمبولانس‌ها به آن‌ها دسترسی ندارند. از سوی دیگر محمود بصل، سخنگوی دستگاه دفاع مدنی در نوار غزه گفت عملیات گسترده اسرائیل در «جبالیا» واقع در شمال غزه برای هفتمین روز متوالی، منجر به نابودی کامل ۳۰۰ خانه و ویرانی گسترده منطقه شده است. در این بین مقامات کنونی و پیشین آمریکا به شرط آنکه نامشان فاش نشود به پایگاه خبری «میدل ایست آی» گفتند این کشور تلاش‌های خود را در سرتاسر منطقه برای یافتن یحیی سنوار ۶۱ ساله، رهبر حماس در غزه گسترش داده‌ است. یکی از مقامات آمریکایی که حق اجازه گفت‌وگو در این خصوص را ندارد، اکنون به شرط آنکه نامش فاش نشود، گفت دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا حتی احتمالاتی را بررسی می‌کند که شاید سنوار به شبه جزیره سینا در مصر رفته و از آنجا احتمالا به لبنان یا سوریه نقل مکان کرده است. کاخ سفید، پایگاه خبری «میدل ایست آی» مستقر در بریتانیا را به «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا ارجاع داده اما ظاهرا او اطلاعاتی را درباره یحیی سنوار به اشتراک نگذاشته است! 

با تمام این تفاسیر اما یک اتفاق بسیار مهم و البته خطرناک با محوریت اسرائیل در حال رخ دادن است که باید آن را پروژه «گذرگاه نتزاریم» بدانیم. روزنامه واشنگتن پست در این خصوص نوشته است که «تصاویر  ماهواره‌ای نشان می‌دهد ارتش اسرائیل از ماه مارس تاکنون سه پایگاه نظامی در نتزاریم ایجاد کرده است و این تصاویر همچنین اسناد و شواهدی را در مورد طرح اسرائیل برای کنترل غزه نشان می‌دهد، هرچند که مقامات تل‌آویو می‌گویند پس از ۳۸ سال کنترل غزه که سال ۲۰۰۵ پایان یافت، قصد اشغال دائمی این باریکه را ندارند اما طبق این تصاویر ماهواره‌ای، اسرائیل در این مدت جاده، پایگاه نظامی و مناطق حائلی ساخته که کاملا بیانگر تصمیم تل‌آویو برای کنترل غزه است. هرچند که بنیامین نتانیاهو طرح‌های چندان ملموسی درباره مرحله پساجنگ غزه ارائه نکرده اما بارها گفته که تا اطلاع ثانوی کنترل امنیتی غزه برعهده تل‌آویو خواهد بود». 

اگرچه جنبش حماس و دفتر رسانه‌ای دولتی در غزه تاکید کردند که هر مسیری برای کمک‌رسانی، از جمله اسکله دریایی، جایگزینی برای باز کردن تمام گذرگاه‌های زمینی نیست، اما دولت ایالات متحده زمان پایان فعالیت این اسکله دریایی را هنوز مشخص نکرده است

علاوه بر اینکه گذرگاه نتزاریم یکی از موانع در دستیابی به توافق آتش‌بس است، کنترل آن به ارتش اسرائیل اجازه می‌دهد در کنترل بر نوار غزه مخصوصا در سرعت استقرار، کنترل کمک‌های انسانی به غزه و تردد آوارگان فلسطینی راحتی عمل بیشتری داشته باشد. اقدامی که اسرائیل می‌گوید برای ممانعت از بازسازی حماس ضروری است. طبق ارزیابی تحلیلگران امنیتی، دستکم ۷۵۰ ساختمان برای ایجاد منطقه حائل در دو طرف گذرگاه نتزاریم تخریب شده است. این اقدام بخشی از تغییر شکل گسترده و بلندمدت جغرافیای غزه است و در امتداد طرح‌های قبلی اسرائیل برای تقسیم غزه به کانتون‌های قابل کنترل قرار دارد. «امیر آویوی»، سرتیپ ذخیره و معاون سابق فرمانده لشکر غزه وابسته به ارتش اسرائیل در گفت‌وگو با روزنامه واشنگتن پست گفته است «آنچه ما نیاز داریم آزادی عمل کامل در همه جای غزه خواهد بود». 

به نوشته این روزنامه آمریکایی، گذرگاه نتزاریم به نام یک شهرک صهیونیستی که در جاده ساحلی غزه قرار داشت، نامگذاری شد و بخشی از پروژه‌ای بود که «آریل شارون»، نخست‌وزیر سابق اسرائیل روی آن کار می‌کرد. نتزاریم غزه را به بخش‌هایی تقسیم می‌کند که همگی تحت کنترل امنیتی اسرائیل هستند. پیش از دستور شارون برای خروج ارتش اسرائیل از غزه در سال ۲۰۰۵ تنها بخش کوچکی از این طرح اجرایی شده بود. باید متوجه بود که محور نتزاریم پس از ورود زمینی به نوار غزه، جزو اولین اهداف ارتش اسرائیل بود. واشنگتن پست به نقل از یک افسر اسارئیل نوشته است: «جای تعجب نیست که اسرائیل بازگردد و این گذرگاه جدید را ایجاد کند، چراکه پستی‌ها و بلندی‌های طبیعی و عوارض زمین در آنجا برای مقاصد نظامی بسیار مناسب‌تر است». گذرگاه نتزاریم دو جاده اصلی غزه را که تنها جاده‌های اصلی این باریکه هستند، بین شمال و جنوب (خیابان صلاح‌الدین و خیابان الرشید) تقسیم می‌کند و این در حالیست که ارتش اسرائیل از اوایل ماه مارس شروع به ساخت پایگاه‌های نظامی در هر دو خیابان کرده است. 

احداث گذرگاه نتزاریم آن هم در شرایطی که جهانیان به دنبال طرح دو کشوری و آتش‌بس در غزه هستند، یک موضوع چندوجهی به حساب می‌آید که بطن آن را شاکله نظامی و امنیتی اسرائیل تشکیل می‌دهند و می‌تواند گویای یک انسداد جغرافیایی برای مقاصد سیاسی باشد

مجادله بر سر اسکله دریایی 

بدون شک تاسیس یا احداث گذرگاه نتزاریم آن هم در شرایطی که جهانیان به دنبال طرح دو کشوری و آتش‌بس در غزه هستند، یک موضوع راهبردی و چندوجهی به حساب می‌آید که بطن آن را شاکله نظامی و امنیتی اسرائیل تشکیل می‌دهند اما به موازات این مساله، موضوع دیگری وجود دارد که هماهنگی آمریکا با همین شاکله اسرائیلی را نشان می‌دهد و آن چیزی نیست جز بندر و اسکله موقت ارتش آمریکا در سواحل غزه که به تازگی کار خود را شروع کرده و حالا باعث شده تا حماس به این موضوع واکنش نشان دهد. در این خصوص جنبش حماس و دفتر رسانه‌ای دولتی در غزه تاکید کردند که هر مسیری برای کمک‌رسانی، از جمله اسکله دریایی، جایگزینی برای باز کردن تمام گذرگاه‌های زمینی نیست و نیاز فلسطینیان به غذا و آب را پوشش نمی‌دهد. براساس گزارش المیادین، این جنبش در بیانیه‌ای بر «رد هرگونه حضور نظامی هر نیرویی در سرزمین‌های فلسطینی» تاکید و بر حق مردم فلسطین برای دریافت همه کمک‌های مورد نیاز خود در سایه فاجعه ناشی از استقرار ارتش اسرائیل در گذرگاه رفح تصری کرد. در مقابل جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز گذشته (شنبه) در سخنانی از ارسال پیام‌هایی توسط آمریکا به جنبش حماس در رابطه با اسکله دریایی ایجاد شده توسط این کشور به بهانه کمک‌رسانی به نوار غزه خبر داد. او گفت که اگر توافقی بر سر آتش‌بس حاصل شود، هیچ مخالفتی با ادامه عملیات اسکله دریایی در غزه وجود ندارد. کربی همچنین گفت که اسکله دریایی در غزه یک اسکله موقت است و دائمی نخواهد بود و ما به شرکای اسرائیلی خود درباره ضرورت بازگشایی گذرگاه‌های زمینی و اینکه اسکله دریایی از گذرگاه‌ها پشتیبانی می‌کند، توضیح داده‌ایم. حال باید دید که آیا این تقسیم وظایف میدانی میان اسرائیل و آمریکا در این نقطه تمام می‌شود یا اینکه همچنان با محوریت رفح ادامه خواهد داشت.